Τα σοβιετικά τανκς στην Ουγγαρία και τα χαμένα χρόνια του…σοσιαλισμού

Π. Λ. Παπαγαρυφάλλου

(Πρόεδρος της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων)

Βρισκόμαστε στον Οκτώβριο του 1956 και ο λαός της Βουδαπέστης παίρνει τα όπλα εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος το οποίο στηρίζεται στα σοβιετικά τανκς.

Η εξέγερση «πνίγεται στο αίμα»!, γεγονός που «συγκλόνισε τις συνειδήσεις πολλών κομμουνιστών και άλλων αριστερών στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Σημειώθηκαν πολυάριθμες αποχωρήσεις από τα Κομουνιστικά Κόμματα… Στην Ελλάδα δεν σημειώθηκαν παρόμοιες αντιδράσεις…». Θα έλεγα ότι στην Ελλάδα βασίλευε τόσο πάθος και τόσο λάθος και τόση άγνοια, ώστε η κυριαρχούσα άποψη της κομμουνιστικής Αριστεράς να εγκρίνει εκθύμως τη Σοβιετική επέμβαση! Ανάμεσα σ’ αυτούς και ο γράφων που ήταν ένας απλός αλλά φανατικός κομμουνιστής και θεωρούσε την εξέγερση ως… υποκινούμενη από τους… ιμπεριαλιστές! Όμως, ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξεβασιλικότερος του βασιλέως, όπως το κατέθεσε ο ίδιος (στο «Άξιος εστί», τομ. Α’, εκδ. Λιβάνη, 2004, σελ. 489-490).

Αφηγείται ο Μίκης για τη στάση του, απ’ το Παρίσι: «Είχα ένα πείσμα τότε με τα λάθη τα οποία γίνονταν. Ας πούμε για την επανάσταση που έγινε στην Ουγγαρία. Εγώ πήγα εναντίον των επαναστατών, ήμουν με τους Σοβιετικούς. Τόσο φαντατικός ήμουν ώστε έβγαζα κι εφημερίδα του τοίχου. Οι γαλλικές εφημερίδες ήταν όλες εναντίον των Σοβιετικών. Την έγραφα και τη διάβαζα μόνος μου!... ήμουν συνδεδεμένος με τη Σοβιετική Ένωση…». Η «Αυγή» των ημερών εκείνων βγήκε με πρωτοσέλιδα που είχαν ως τίτλους: «Κατεστάλη αντεπανάστασις εις Ουγκαρίαν»-«Αντιλαϊκά στοιχεία επωφελήθηκαν των διαδηλώσεων υπέρ του εκδημοκρατισμού». Ο ιστορικός της

Αριστεράς Σπ. Λιναρδάτος σχολιάζοντας το γεγονός γράφει: «Ο κόσμος της Ελληνικής Αριστεράς αγνοούσε τότε την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού». Η άποψη αυτή εκφράζει το πνεύμα και το κλίμα της εποχής που χαρακτηρίζεται απόφανατισμό και άγνοια. Όμως υπήρχαν και μερικοί πρωτοπόροι διανοούμενοι που «έπιασαν» τα μηνύματα και αντέδρασαν (π.χ. Μιχάλης Κατσαρός, Άρης Αλεξάνδρου), ενώ ο Δημήτρης Δούκαρης, δημοσίευσε ποιήμα που είχε τον τίτλο: «Ελλαδικών Ερειπίων Εξύμνησις», στο οποίο έλεγε και τούτο: «Έχασα το δρόμο μου, στους δρόμους της Βουδαπέστης, δε θέλω να δεχθώ το θάνατο, στους δρόμους της Βουδαπέστης, δώστε μου πίσω τα χρόνια μου, δώστε μου πίσω τα χρόνια που σας πίστεψα» (Τα παρατιθέμενα στοιχεία τ’ αντλώ από το δίτομο έργο του Τ. Τρίκκα: «ΕΔΑ (1951-1967), εκδ. «Θεμέλιο», 2009, τομ. Α’ σελ. 443-451 όπου το κεφάλαιο: «Τα Ουγγρικά»).

Δυστυχέστατα, έτσι λειτούργησε η ιστορία για πολλούς, πάρα πολλούς κομμουνιστές. Μας πήρε τα χρόνια που δεν επιστρέφονται και όπως έγραφε τότε ο ιδεολογικός αντίπαλος Γιάννης Γιαννάκενας τα γεγονότα αυτά προσδιόρισαν την «άνοιξη που δεν ήρθε» (βλ. το έργο του: «Ουγγαρία 1956. Η άνοιξη που δεν ήρθε», Αθήνα 1986.