Stratfor: Κινήσεις φοιτητών: ένα θέμα ανθρωπογεωγραφίας.

Γράφει ο Sim Tack 

Καθώς συνεχίζονται οι φοιτητικές διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ,οι αναμνήσεις από την πλατεία Τιενανμέν το 1989, έρχονται στο μυαλό των διαδηλωτών. Λιγότερο εικονική, αλλά όχι λιγότερο σημαντική ήταν η Ουγγρική Επανάσταση του 1956, η οποία ξεκίνησε ως φοιτητικό κίνημα. Οι διαμαρτυρίες της Βενεζουέλας το 2007, που ξεκίνησαν με μια ομάδα φοιτητών να ζητά συνταγματική μεταρρύθμιση. Και το 1929 οι διαμαρτυρίες στο Παρίσι,όπου και αμφισβητήθηκε ο ρόλος της εκκλησίας στην εκπαίδευση. 

Φυσικά, κάθε φοιτητικό κίνημα είναι μοναδικό. Η διαδήλωση των φοιτητών στο Χονγκ Κονγκ αφορά τις εσωτερικές υποθέσεις του Χονγκ Κονγκ και όχι τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στην Κίνα. Και, όμως, όλα αυτά τα κινήματα έχουν κοινά χαρακτηριστικά που ξεπερνούν τα σύνορα, καθιστώντας τους ένα ιδανικό φαινόμενο μέσω του οποίου μπορεί κάποιος να μελετήσει γεωπολιτική.

Οι φοιτητικές διαδηλώσεις αποκαλύπτουν πλήρως τα κοινωνικά και πολιτιστικά στρώματα που κινούνται κάτω από την επιφάνεια της γεωπολιτικής, σαν ρεύματα υπόγειας ροής κάτω από τα κύματα των ωκεανών.
Η ανθρωπογεωγραφία αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνίας και, συνεπώς, τα συστήματα που τη διέπουν. Ακόμη και αν θεωρήσουμε το κράτος ως το υψηλότερο επίπεδο της παγκόσμιας πολιτικής και αλληλεπίδρασης, αυτά τα κοινωνικά υπόγεια ρεύματα είναι που παρακινούν τις γενιές, τις ιδεολογίες και τις πολιτισμικές αλλαγές που διαμορφώνουν τους περιορισμούς υπό τους οποίους λειτουργούν τα κράτη.


Μοτίβα Αναδύονται

Από τις εθνοτικές και θρησκευτικές αιρέσεις μέχρι τις κοινωνικο-οικονομικές διαιρέσεις, η ανθρώπινη γεωγραφία είναι τόσο σημαντική σε μια κατάσταση όπως η φυσική τοπογραφία και οι πόροι που την αποτελούν. Η ανθρωπογεωγραφία υπάρχει σε όλα τα κράτη, όπως συμβαίνει και με τη φυσική γεωγραφία, και αποκαλύπτει ακόμη και εκπαιδευτικά σχέδια που προκύπτουν με την πάροδο του χρόνου.

Ο τρόπος με τον οποίο η αύξηση των κινημάτων αυτών αποφάνθηκε εναντίον των κυβερνώντων είναι ένα τέτοιο σχέδιο. Αυτά τα είδη των κινήσεων λαμβάνουν διάφορες μορφές, από ειρηνικές διαδηλώσεις και απεργίες μέχρι και βίαιες εξεγέρσεις. Από αυτές, οι διαμαρτυρίες των φοιτητών είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα μορφή διαμαρτυρίας λόγω της μοναδικής θέσης στην κοινωνία που καταλαμβάνουν οι φοιτητές - αυτοί είναι η εμπροσθοφυλακή μιας γενιάς που συχνά διαφέρει σημαντικά από εκείνη των προγόνων τους. Ακριβώς εδώ έρχονται και συγκρούονται οι ανταγωνιστικές ιδεολογίες προκειμένου να αλλάξουν τις πολιτιστικές ταυτότητες.

Και αυτό επειδή οι φοιτητές συχνά ενστερνίζονται ξεχωριστές πολιτικές πεποιθήσεις. Αλλά για να είναι επιτυχημένα τα φοιτητικά κινήματα πρέπει να κινητοποιήσουν και τους υπόλοιπους τομείς της κοινωνίας των πολιτών. Συναφώς, συχνά αποτελούν ένα καλό καταλύτης για την αλλαγή. Οι μαθητές-σπουδαστές συγκεντρωμένοι στα πανεπιστήμια, αστικών κυρίως περιοχών,έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν τις διαδηλώσεις τους σε ευρύτερες κινήσεις διαμαρτυρίας. Φυσικά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα είδος συνάθροισής τους κάπως παρωχημένο, αλλά η δυνατότητα προσέγγισης που παρουσιάζουν απλοποιεί την πολιτική δράση.

Ακόμη και κάτω από ιδανικές συνθήκες, τα φοιτητικά κινήματα μπορεί να αποτύχουν, και μάλιστα η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα αποτυχίας. Αλλά πιο συχνά, οι φοιτητικές εξεγέρσεις έχουν την τάση να είναι μέρος της μακροπρόθεσμης κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής αλλαγής. Στο τέλος, όταν οι διαμαρτυρίες των φοιτητών εξαφανίζονται, οι ίδιοι οι φοιτητές εντάσσονται σε μια ώριμη γενιά που διατηρεί πολλά από την ιδεολογική της πεποίθηση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κίνημα του Μάη του 68, που συγκλόνισε τόσο τη Γαλλία όσο και πολλές άλλες χώρες στην Ευρώπη. Παρά την αποτυχία στην επίτευξη πολλών από τους στόχους τους, καθώς κατέλαβαν πανεπιστημιακά κτίρια στο Παρίσι, η γενιά των baby boomers όπως ονομάστηκε,έγινε αργότερα μέρος της μεταπτυχιακής κοινωνίας, υποθάλποντας εκτεταμένες κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως τις ιδέες της Νέας Αριστεράς που συνέχισαν να εκχέονται στην επικρατούσα τάση.

Όταν ένα φοιτητικό κίνημα αδυνατεί να δημιουργήσει την αλλαγή, πολλές φορές εντάσσεται ή απορροφάτε από ένα υπάρχον πολιτικό κίνημα, το οποίο ενεργεί είτε ως μια δύναμη που προωθεί την αλλαγή είτε αναδεικνύει τη συνέχιση των εν εξελίξει κοινωνικών τάσεων.Η Γαλλική Επανάσταση τον Ιούνιο του 1832 αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας ήταν σε θέση από τότε που η Γαλλική Επανάσταση τελείωσε τη μοναρχία. Η επιστροφή της μοναρχίας το 1814, μετά την πτώση του Ναπολέοντα, όμως, ανάγκασε τελικά τους σπουδαστές να βγουν στους δρόμους μετέχοντας ουσιαστικά σε μια των ίδιων κοινωνικών πιέσεων που κυριάρχησαν στην εσωτερική εξέλιξη της Γαλλίας για περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Αυτές οι ιδιαίτερα διαδηλώσεις το 1832, όπως παρουσιάστηκαν και από το Victor Hugo στο βιβλίο του Les Miserables, κατέρρευσαν. Αλλά οι βασικές επιθυμίες των μαζών συνεχίστηκαν, με αποκορύφωμα το 1848, όταν το "Έτος της Επανάστασης" είδε την τελική κατάρρευση της μοναρχίας στη Γαλλία και δημιουργήθηκε ένα ευρύτερο κύμα κοινωνικών αλλαγών σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι προσπάθειες των φοιτητών δεν έχουν περιοριστεί μόνο στην Ευρώπη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μάρτυρες φοιτητικού ακτιβισμού κατά τα τέλη της δεκαετίας του 60 και στις αρχές της δεκαετίας του 70, όταν το αντιπολεμικό κίνημα επέφερε αμέτρητες διαμαρτυρίες. Στον πυρήνα της, ήταν μια δημογραφική μετατόπιση καθώς από τη γενιά των baby boomers γεννήθηκε μια κύρια πολιτική ομάδα. Φυσικά, αυτές οι κινήσεις δεν τερμάτισαν με τον πόλεμο στο Βιετνάμ, μόλις, δηλαδή,έπεισαν την Ουάσιγκτον να τον τελειώσει. Αλλά διευκρίνισαν τις τάσεις της εποχής, με την εισαγωγή μιας νέας γενιάς με ξεχωριστή ιδεολογία.

Όταν τα φοιτητικά κινήματα μιμηθούν ευρύτερες κοινωνικές αναταραχές, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι δραματικά. Το 1979, η ιρανική επανάσταση άλλαξε ριζικά την πολιτική ταυτότητα της χώρας, η οποία διευκολύνθηκε εν μέρει από τους φοιτητές που εισέβαλαν στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Η επακόλουθη κρίση ομήρων ένωσε πολλά τμήματα της ιρανικής κοινωνίας για την υποστήριξη της επανάστασης. Κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν αυτή η γενιά των μαθητών που έβαλε κάτω μια νεότερη γενιά φοιτητών κατά τη διάρκεια του 2009-2010 με τη Πράσινη Επανάσταση.


Μια κοινωνία σε κίνηση

Ακόμη και πριν από τις τρέχουσες διαμαρτυρίες του Χονγκ Κονγκ, η Κίνα έχει μια πλούσια ιστορία φοιτητικού ακτιβισμού που επηρέαζε την κοινωνία. Στην πραγματικότητα, η ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της ίδιας της Κίνας είχε τις ρίζες της σε φοιτητικά κινήματα: O Mao Zedong και ο Zhou Enlai ανακάλυψαν το σοσιαλισμό και άρχισαν να οργανώνονται πολιτικά ως ηγέτες των φοιτητών στις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1919, το κίνημα της 4ης  Μαϊου, το οποίο αναπτύχθηκε από τις φοιτητικές διαδηλώσεις, αναμφισβήτητα αποτελεί την αρχή της σύγχρονης ιστορίας της Κίνας, όταν επιτέθηκε εναντίον της  απάντησης του Πεκίνου στη Συνθήκη των Βερσαλλιών.


Οι μαθητές ήταν επίσης στην πρώτη γραμμή της Πολιτιστικής Επανάστασης το 1966 όταν βοήθησαν να ενισχυθεί η λατρεία της προσωπικότητας του Μάο στους Κινέζους πολίτες που εξεγέρθηκαν ενάντια στον καπιταλισμό και την παραδοσιακή κινεζική κουλτούρα. Ήταν φοιτητής που αποκήρυξε τους πανεπιστημιακούς αρχηγούς οι κατηγορήθηκαν για παρεμπόδιση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που ξεκίνησε τις πραγματικές διαδηλώσεις, που με τη σειρά τους ξεκίνησαν την Πολιτιστική Επανάσταση

Λαμβάνοντας υπόψη τη μακρά ιστορία της Κίνας - και την ιστορία των κινημάτων των φοιτητών - οι τρέχουσες διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ δεν θα είναι η τελευταία φορά που η Κίνα αντιμετωπίζει την κοινωνική αναταραχή. Ως ένα μονοκομματικό κράτος με τεράστια γεωγραφική, κοινωνική και οικονομική πολυμορφία, η Κίνα έχει αντιμετωπίσει σημαντικές εκκλήσεις για μεταρρύθμιση όλα αυτά τα χρόνια. Και το Κομμουνιστικό Κόμμα θα αντιμετωπίσει αναπόφευκτα μεγαλύτερη πίεση για αλλαγές στη Κίνα. Για την Κίνα είναι μια κοινωνία σε κίνηση: Είναι η δημιουργία μιας μεσαίας αστικής τάξης, καθώς η οικονομία της ωριμάζει. Η αύξηση της αστικοποίησης και της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει αλλάξει τα συμφέροντα και τις προσδοκίες των κινέζων πολιτών, και καθώς αυξάνονται οι προσδοκίες, τόσο θα πιέζουν την κυβέρνηση να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις.

Μαζί με την εμφάνιση μιας κινεζικής αστικής τάξης των καταναλωτών, υπήρξε και μια πραγματική έκρηξη του αριθμού των φοιτητών στην Κίνα και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση την τελευταία δεκαετία. Η Κίνα δαπανά περισσότερα χρήματα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση για να δημιουργήσει ένα μορφωμένο εργατικό δυναμικό, το οποίο ταιριάζει καλύτερα με την οικονομία που φιλοδοξεί. Ωστόσο, η αύξηση του αριθμού των φοιτητών δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική αναταραχή. Η ικανότητα αυτών των φοιτητών να λειτουργήσoυν στο δρόμο που στοχεύει η Κίνα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιδόσεις της κινεζικής οικονομίας. Εάν η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνεται, η δυνατότητα για ταραχές επισπεύδευται.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το τελικό αποτέλεσμα των  διαδηλώσεων στο Χονγκ Κονγκ. Παρόλα αυτά, ο φοιτητικός ακτιβισμός στη προκειμένη περίπτωση μας θυμίζει γιατί αυτά τα θέματα της κοινωνίας είναι κατάλληλα για διαμαρτυρία.Λόγω της θέσης τους στην ανθρώπινη γεωγραφία, οι φοιτητές θα βρίσκονται συχνά στο μπροστινό μέρος των αλλαγών στις αντίστοιχες κοινωνίες τους, ακόμη και αν δεν είναι πάντα οι πιο αποφασιστικά μέσα από την αλλαγή.

Mετάφραση -Επιμέλεια: Geopolitics Editorial Team