Ο Ίων Δραγούμης και ο Ελληνικός Κοινοτισμός (Β΄ ΜΕΡΟΣ)

Του Πολίτη Παν. Λ. Παπαγαρυφάλλου

Προέδρου της Επιτροπής Ενημερώσεως Εθνικών Θεμάτων,

Μέλος του Δ.Σ. του «Ινστιτούτου Εθνικών και Κοινωνικών Ερευνών -  Ιων Δραγούμης»

Στο προηγηθέν κείμενο, στο οποίο επισημάνθηκαν οι πιο ενδιαφέρουσες απόψεις του Ίωνος, από το έργο του «Ελληνικός Πολιτισμός», για τον Κοινοτισμό στην Ελλάδα, αναδείχθηκε το ζωτικό του ενδιαφέρον γύρω από το εθνικό αυτό ζήτημα.

Με τούτο το κείμενο θα επιχειρηθεί η ανάδειξη των σχετικών του απόψεων, οι οποίες καταγράφονται στο έργο του: «Σαμοθράκη» (εκδ. «Νέα Θέσις», Αθήνα 1991, σελ. 43-51).

Στο έργο αυτό, το οποίο προηγήθηκε του «Ελληνικός Πολιτισμός», δεδομένου ότι είδε το φως της δημοσιότητος το 1909, ο Δραγούμης υπεραμύνεται του θεσμού της τοπικής αυτοδιοικήσεως, γράφοντας και τα εξής: «Και από κάθε θρησκείας ρίζες δυνατώτερες είναι οι ρίζες της φυλής. Ποιό είδος κοινωνικός οργανισμός έπλασε τη φυλή τέτοια που είναι και τη βάσταξε αιώνες τώρα; Η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και αυτή μπορεί να είναι μονάχα αποτέλεσμα άλλων λόγων, που δεν τους ξεδιαλύει ο άνθρωπος… Άλλαξε πολλούς κυρίως το νησί (σ.σ. εννοεί τη Σαμοθράκη) κι’ όμως έμεινε πάντα ελληνικό και πάντα, είτε αυτόνομο είτε αυτοδιοίκητο, από τον καιρό που ήταν ανεξάρτητη πολιτεία πριν από τους Πέρσες, ώς σήμερα, που την ορίζουν οι Τούρκοι… Η τωρινή Σαμοθράκη έχει κοινότητα που είναι συνέχεια της Σαμοθρακικής Πολιτείας, που περιγράφει ο Αριστοτέλης. Αδιάφορο άν άλλαξαν ονόματα οι άρχοντες, τα πράγματα μένουν τα ίδια… Οι δημογέροντες, μαζί με το δεσπότη, δικάζουν οικογενειακές και κληρονομικές διαφορές, συμβιβάζαν και άλλες ιδιωτικές διαφορές και αποφασίζουν για τα κοινοτικά συμφέροντα. Επιτρόπους, έφορους και δημογέροντες, τους εκλέγει ο λαός κάθε δύο-τρία χρόνια σε γενική συνάθροιση, γιατί αυτός ξέρει καλλίτερα τους καλούς και τους άξιους για να κοιτάζουν τα συμφέροντα του τόπου και ο δεσπότης επικυρώνει μονάχα την εκλογή… Αυτοί αντιπροσωπεύουν την Κοινότητα σε κάθε περίσταση, συμφωνούν το δάσκαλο και τη δασκάλα και ο δεσπότης μονάχα επικυρώνει τον διορισμό, συνάζουν τα κοινοτικά χρήματα, πληρώνουν μισθούς σε καντηλανάφτες, ψάλτες και δασκάλους, βάζουν δραγάτες και δασοφύλακες, φροντίζουν τους δρόμους τους κοινοτικούς, τα υδραγωγεία, τα νεκροταφεία, τις βρύσες, κοιτάζουν τα κοινοτικά χτήματα, οικόπεδα και σπίτια, που τα εισοδήματά τους χρησιμοποιούν πάλι για τις κοινοτικές ανάγκες. Πληρώνουν οι νησιώτες δοσίματα στους κυρίαρχους Τούρκους, μα πληρώνουν χώρια και στην κοινότητα εμμέσους και αμέσους φόρους… Κάποτε αφήνουν μικρά ποσοστά στην κοινότητα όσοι μπάζουν στον τόπο ή βγάζουν προϊόντα… Οι Έλληνες ζουν πάντα αυτόνομοι ή ιδιοκυβέρνητοι όσο και να είναι πολιτικώς σκλάβοι των δυνατωτέρων του λαών… και είναι οι Ελληνικές οι Πολιτείες -και κοντά στις Πολιτείες και τα χωριά- τα κύτταρα της Ελληνικής φυλής. Όπου κι’ αν βρεθούν δέκα Έλληνες φτειάνουν ο καθένας πρώτα την καλύβα τους και έπειτα την κοινότητά τους, κανονίζοντας τη ζωή τους, με τρόπο Ελληνικό… Έτσι οι Πολιτείες τους μένουν πάντα κάπως αυτόνομες και αυτοδιοίκητες. Αυτό πάντα γλύτωσε την Ελληνική φυλή από την τελειωτική καταστροφή, και πάλι θα τη γλυτώση.»

Συνεχίζοντας ο λάτρης της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, μετά

τις πιο πάνω περιγραφές για τον ουσιαστικό και λειτουργικό της ρόλο στην κοινωνία και «πολιτική» ζωή κατά τη διάρκεια της τουρκικής δουλείας, κατακεραυνώνει την αντιαυτοδιοικητική πολιτική του νεοσυστάτου Ελληνικού Κράτους.

Μία αντιαυτοδιοικητική πολιτική, αλλά ταυτοχρόνως και αντεθνική, η οποία συνεχίζεται, σχεδόν, έως σήμερα.

Γράφει, λοιπόν, οργίλως: «Μονάχα, όταν ήρθαν οι νέοι Έλληνες κατακτητές, οι πολιτικοί και νομοθέτες του νεοελληνικού κράτους, τότε καταργήθηκαν οι κοινότητες, σβήστηκε η τοπική αυτοδιοίκηση με μια μονοκονδυλιά, μ’ένα νόμο» Προχωρώντας ο διεισδυτικός μελετητής και υπερασπιστής του εθνωφελούς θεσμού της τοπικής αυτοδιοικήσεως, γράφει: «Το ίδιο κάναν τώρα και οι Βούλγαροι για τις Ελληνικές κοινότητες και τις διέλυσαν. Ξέρουν τι κάνουν εκείνοι. Οι άλλοι ξένοι τις σεβάστηκαν τις Ελληνικές Κοινότητες, όλοι. Μονάχα οι Έλληνες άρχοντες του νέου κράτους και οι Βούλγαροι τις αφάνησαν. Χαλνώντας τις κοινότητες, χάλασαν κάτι στερεό, κάτι οργανωμένο κάτι που ζούσε και ήταν φυσικό.»

Εκφράζοντας την πικρία του και ασκώντας οξύτατη κριτική στην εχθροπάθεια του νεοελληνικού κράτους έναντι της αυτοδιοικήσεως, γράφει: «Οι Έλληνες δε σεβάστηκαν έναν οργανισμό, που τους γλύτωσε ως τώρα (σ.σ. αυτά, γράφονται το 1909) από χίλιους θανάτους και θα τους γλυτώνει πάντα, αν το θέλουν. Ως τα τώρα, είχε η ελληνική φυλή τουλάχιστον τη θέληση της αυτοσυντηρήσιας. Μήπως και αυτή την έχασε; Αλλά και τι αξίζει να θέλει να ζει μια φυλή αν δε θέλει και να νικήσει; και πως θα νικήσει αν δεν ενωθεί όλη και δε φτειάσει ένα Κράτος μεγάλο και δυνατό, οργανισμό πολιτικό με βάση την τοπική αυτοδιοίκηση, αφού τέτοιο είναι το φυσικό της;»

Ο Ίων, εραστής του Ελληνικού Κοινοτισμού και της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως γενικώτερα, παραθέτει ιστορικά γεγονότα, συγκρίνει, αναλύει και δε διστάζει να χαρακτηρίσει τους κυβερνώντες του νεοελληνικού κράτους ως νέα κατοχή! Ως εχθρούς του θεσμού. Ως εχθρούς της φυλής και του έθνους!

Είναι βέβαιο ότι αν ζούσε σήμερα ο Δραγούμης θα έγραφε τα ίδια για όσους κυβέρνησαν και κυβερνούν την κατεχόμενη Ελλάδα.

Μία Ελλάδα της οποίας: Κυβερνώντες-Κόμματα-τοπικοί άρχοντες-δημοσιογράφοι-ΑΕΙ και Δημότης λαός τελούν σε κατάσταση δημοτικής χλωροφορμίασης.

Ένας εθνωφελής θεσμός, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, μετατράπηκε σε υποπόδιο των κομμάτων και σε πεδίο ιδιοτελών -κατά κανόνα- συμφερόντων των τοπικών αρχόντων τους οποίους εδώ και χρόνια χαρακτήρισα ως «Μικρούς Λουδοβίκους».

Τρεις και πλέον δεκαετίες ο γράφων διέθεσε χρόνο και χρήμα -χωρίς να πάρει ούτε δραχμή- ερεύνησε, έγραψε, πρότεινε προσπαθώντας για μια ουσιαστική και λειτουργική αυτοδιοίκηση.

Ματαίως: από τις δεκάδες επιστημονικές μου εργασίες δεν έμεινε τίποτα. Κανείς υποψήφιος και κανείς ενεργός τοπικός άρχων δεν διαβάζει. Στο παρελθόν διαβαζαν περισσότερο και ήταν πιο ηθικοί και είχαν περισσότερο αληθινό ενδιαφέρον για το θεσμό.

Καταλήγοντας θα έλεγα ότι το μόνο που μου απόμεινε απ΄ αυτή την τριακονταετή αγωνία μου για την αυτοδιοίκηση είναι η αναγνώριση της επιστημονικής προσφοράς, η οποία βραβεύτηκε από το Δήμο Αθηναίων (1975) και την Ακαδημία Αθηνών (1991).

Παντού άσχετοι και πανάσχετοι διοικούν και κυβερνούν -κατά κανόνα- την Ελλάδα, την οποία αν έβλεπε σήμερα ο Δραγούμης ίσως και θα αυτοκτονούσε, όπως ο συναγωνιστής του Περικλής Γιαννόπουλος.

Σημ.: Στο επόμενο κείμενο: «Οι περί κοινοτισμού απόψεις του Δραγούμη και το ανέφικτο της εφαρμογής τους στη "σύγχρονη" Ελλάδα.»