Ψεύτικοι φίλοι Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται σκληρές με την Τουρκία

Michael J. Koplow

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, έκαναν κάτι το εξαιρετικό όταν έβγαιναν από μια διμερή συνάντηση στο περιθώριο της Συνόδου των Φίλων τής Συρίας στο Παρίσι στις 12 Ιανουαρίου. Τέτοιες περιπτώσεις συνήθως χαρακτηρίζονται από προβλέψιμη στερεότυπη ρητορική για το πόσο παραγωγική ήταν η συζήτηση και πόσο στενά οι δύο χώρες συνεργάζονται για να λύσουν τα πιεστικά παγκόσμια προβλήματα, και τα σχόλια του Νταβούτογλου [3] ακολούθησαν το πρότυπο σενάριο. Αυτό που συνέβη στην συνέχεια ήταν τι ασυνήθιστο. Αφότου ο Νταβούτογλου τελείωσε την ομιλία του, ο Κέρι εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία να επιπλήξει τον Τούρκο ομόλογό του επειδή παρέλειψε να αναφέρει ένα σημαντικό κομμάτι των συνομιλιών: την εμφατική απόρριψη από τον Κέρι [4] των τουρκικών ισχυρισμών ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμειγνύονται στην πολιτική τής Τουρκίας και ότι προσπαθούν να επηρεάσουν τις τουρκικές εκλογές. Καθώς ο Νταβούτογλου κοιτούσε το πάτωμα συνεσταλμένα, ο Κέρι συνέχισε λέγοντας ότι ο ο Νταβούτογλου πλέον κατανόησε την επισήμανση, και είπε ότι οι δύο χώρες «πρέπει να ηρεμήσουν τα νερά και να προχωρήσουν προς τα εμπρός».

Οι δηλώσεις Κέρι ήρθαν ως απάντηση σε αυτό που έχει γίνει μια συνήθης στρατηγική τής τουρκικής κυβέρνησης, δηλαδή να μεταθέτει τις ευθύνες σε εξωτερικές δυνάμεις, και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν έρχεται αντιμέτωπη με κάθε είδους εσωτερική αντιπολίτευση. Κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί τον Ιούνιο, για παράδειγμα, τουρκικές κυβερνητικές προσωπικότητες κατηγόρησαν την Ουάσιγκτον, το CNN και τις «ξένες δυνάμεις» για υποκίνηση των ταραχών. Πιο πρόσφατα, όταν το εξελισσόμενο σκάνδαλο διαφθοράς ξέσπασε δημοσίως στα τέλη Δεκεμβρίου, Τούρκοι υπουργοί έσπευσαν να δηλώσουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το κρυφό χέρι πίσω από την ανίχνευση των δωροδοκιών. Ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απείλησε να απελάσει τον πρεσβευτή των ΗΠΑ, Φράνσις Ρικιαρντόνε [5] επειδή δήθεν προκαλεί την Τουρκία και «υπερβαίνει τα όρια», μια αναφορά στους ισχυρισμούς ότι ο πρέσβης κατά κάποιο τρόπο αναμειγνύεται στις τουρκικές υποθέσεις και σπρώχνει τις έρευνες για τους κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η τουρκική κυβέρνηση έχει κατηγορήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον αυτοτραυματισμό της. Αλλά αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτέλους αντέδρασαν δυναμικά. Και, αν η συμπεριφορά τής Τουρκίας μετά το ράπισμα αποτελεί κάποια ένδειξη (έκανε μια γρήγορη μεταστροφή σε μια σειρά από ζητήματα που έχουν ιδιαίτερα εξαγριώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες), η κυβέρνηση Ομπάμα θα πρέπει να κάνει προτεραιότητά της την λήψη μιας πιο σκληρής στάσης απέναντι στην Τουρκία.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΣ ΕΤΑΙΡΟΣ

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι αρέσκονται να περιγράφουν τα τελευταία χρόνια ως μια χρυσή εποχή στις διμερείς σχέσεις. Ιδίως ο Νταβούτογλου, αρέσκεται να υπερβάλει σχετικά με την «εταιρική σχέση μοντέλο» μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό στο οποίο ανταποκρίνεται είναι η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών νωρίς κατά την πρώτη θητεία τού Ομπάμα να αντιμετωπίσει την Τουρκία με το γάντι, παρά την ολοένα και πιο μακρά ιστορία ανησυχητικής τουρκικής συμπεριφοράς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δύο βασικά κίνητρα. Το πρώτο ήταν η ελπίδα ότι η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα δημοκρατικό παράδειγμα για άλλες μουσουλμανικές χώρες. Για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της μοναδικής ιστορίας τής Τουρκίας [6] και του ξεχωριστού μίγματός της σχετικά με τα διαρθρωτικά ζητήματα, δεν επρόκειτο ποτέ να είναι ένα καλό μοντέλο, αλλά αυτό δεν εμπόδισε την Ουάσιγκτον από το να την προωθήσει ολόψυχα.

Το δεύτερο κίνητρο ήταν η πεποίθηση ότι η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως συνομιλητής μεταξύ τής Δύσης και της Μέσης Ανατολής. Έχοντας δεσμούς με ομάδες όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα και σχέσεις με το Ιράν, η Τουρκία θεωρήθηκε ως αναντικατάστατη, και η Ουάσιγκτον ήταν απρόθυμη να την αποξενώσει. Ακόμα και όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαθίδρυσαν μια πολιτική άμεσα προορισμένη να αντιμετωπίσει την προβληματική τουρκική συμπεριφορά, εξακολούθησαν να δίνουν υπερβολικά μεγάλο χρονικό περιθώριο στην Τουρκία. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του

2013, όταν το Κογκρέσο ψήφισε νόμο που απαγορεύει ρητά την εμπορία φυσικού αερίου με αντάλλαγμα χρυσό, ώστε να ανακόψουν το τουρκικό σπάσιμο των κυρώσεων κατά του Ιράν, χορηγήθηκε στην Τουρκία χρονική περίοδος προσαρμογής έξι μηνών. Το μόνο πράγμα που έκανε ήταν αυτή η καθυστέρηση να επιτρέψει ολοένα πιο τολμηρή τουρκική διάσπαση των κόκκινων γραμμών των ΗΠΑ.

Και ήταν όντως διάσπαση. Όπως έχει τεκμηριωθεί [7] επανειλημμένα [8], η τουρκική δημοκρατία υπήρξε εκτός γραμμής για κάποιο χρονικό διάστημα. Από τότε που κέρδισε την επανεκλογή του το 2007, το ΑΚΡ έχει συστηματικά καταπιέσει πολιτικούς αντιπάλους, παγίωσε την κρατική εξουσία, και κάνει ό, τι μπορεί για να περιθωριοποιήσει την αδύναμη αντιπολίτευση. Φυλάκισε δημοσιογράφους σε πρωτοφανείς αριθμούς, δίωξε πολίτες για εξύβριση του πρωθυπουργού, υπέβαλλε εταιρείες που δυσκόλεψαν την κυβέρνηση σε συντριπτικά πρόστιμα, και καταδίκασε αξιωματικούς τού στρατού με κατηγορίες βασισμένες σε πλαστά στοιχεία. Όλο αυτό το διάστημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν καθίσει σε μεγάλο βαθμό στο περιθώριο με κλειστό το στόμα. Αξιωματούχοι τού Στέιτ Ντιπάρτμεντ επαναλάμβαναν το σύνθημα ότι η Τουρκία είναι πιο δημοκρατική από ό, τι υπήρξε ποτέ, και το 2012, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα εξέλαβε τον Ερντογάν ως έναν από τους πέντε ηγέτες τού κόσμου [9] με τους οποίους έχει την στενότερη και πιο έμπιστη σχέση.

Οι τουρκικές προκλήσεις εκτείνονται πολύ πέρα από τις εσωτερικές μηχανορραφίες, στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Πάρτε το Ιράν, για παράδειγμα. Η Τουρκία ψήφισε στο Συμβούλιο Ασφαλείας τού ΟΗΕ εναντίον των επιπλέον κυρώσεων στο Ιράν. Στύλωσε τα πόδια της για την φιλοξενία των εγκαταστάσεων των ραντάρ X-Band τού ΝΑΤΟ στο έδαφός της, τα οποία αποσκοπούν στην προστασία των κρατών τού ΝΑΤΟ από τους ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Βοήθησε το Ιράν να παρακάμψει το καθεστώς των διεθνών κυρώσεων. Μέχρι που υπαινίχθηκε ότι υπάρχει φυσικό δικαίωμα του Ιράν [10] σε ένα πυρηνικό πρόγραμμα και την πλήρη υποστήριξη της Τουρκίας [11] στις πυρηνικές φιλοδοξίες του.

Μετά, υπάρχει η Συρία, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σε αντίθεση με την Τουρκία για την υποστήριξή της στις αντι-δυτικές τζιχαντιστικές ομάδες. Ή για το Ισραήλ, όπου η άρνηση της Τουρκίας να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τον πρώην σύμμαχό της περιέπλεξε τις αμερικανικές προσπάθειες μοιράσματος πληροφοριών. Η ενίσχυση της χώρας προς την Χαμάς σε βάρος τής Παλαιστινιακής Αρχής υπήρξε το ίδιο καταστροφική. Στο Ιράκ, η Τουρκία έχει επανειλημμένα αποπειραθεί να υπονομεύσει την κυβέρνηση Μαλίκι και αντιμετωπίζει την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν ως πλήρως ανεξάρτητη οντότητα από την Βαγδάτη.

Ακόμη πιο σοβαρή ήταν ανακοίνωση της Τουρκίας τον Σεπτέμβριο ότι είχε επιλέξει την China Precision Machinery Export-Import Corporation (CPMEIC), μια κινεζική εταιρεία που βρισκόταν σε καθεστώς κυρώσεων επειδή παραβίασε το Νόμο για την Μη Διάδοση των Όπλων στο Ιράν, την Βόρεια Κορέα και την Συρία, να συμπαραγάγει με την Τουρκία ένα νέο σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας. Η χώρα απέρριψε προσφορές από τις εταιρείες συμμάχων στο ΝΑΤΟ. Η κίνηση αυτή σήμαινε ότι η Τουρκία όχι μόνο περιφρονούσε το καθεστώς κυρώσεων που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν προσεκτικά δομήσει, αλλά και ότι η Τουρκία είχε αγοράσει ένα σύστημα που δεν θα μπορούσε να ενσωματωθεί [12] στην ευρύτερη αντιπυραυλική ασπίδα τού ΝΑΤΟ.

ΣΚΛΗΡΑ ΛΟΓΙΑ

Η κινεζική συμφωνία φαίνεται να αποτέλεσε μια κόκκινη γραμμή. Προκάλεσε τουλάχιστον μια προσωρινή μετατόπιση στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Άγκυρα. Η απόφαση της Τουρκίας να πάει με την κινεζική εταιρεία, μια απόφαση που προήλθε από τις προτεραιότητες της Τουρκίας για μεταφοράς τεχνολογίας και κοινή συμπαραγωγή προκειμένου να ενισχύσει την δική της αμυντική βιομηχανία, προκάλεσε μια κρίση στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απάντησαν με σκληρές δημόσιες και ιδιωτικές προειδοποιήσεις ότι η Τουρκία ανοίγεται στο ενδεχόμενο κυρώσεων και ότι προκαλεί τους εταίρους τής Τουρκίας στο ΝΑΤΟ να επανεξετάσουν τον ρόλο τής Τουρκίας στην συμμαχία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ δήλωσαν επίσης στην Τουρκία με σαφήνεια ότι το κινεζικό σύστημα δεν θα είναι συμβατό με τα ραντάρ και τα αμυντικά συστήματα του ΝΑΤΟ και ότι, επομένως, θα ήταν άχρηστο. Στη συνέχεια ήρθε η δημόσια παρουσίαση από τον Κέρι τον Ιανουάριο, αυτού που πρέπει να ήταν απίστευτα άβολη συνομιλία, και άλλες αμερικανικές αντιδράσεις για στις κατηγορίες κατά του Ρικιαρντόνε [13].

Σε άλλους τομείς, επίσης, ο τόνος των ΗΠΑ έχει γίνει σκληρότερος. Για παράδειγμα, σκεφτείτε ότι όταν ο Ερντογάν αποκάλεσε το Ισραήλ ως ένα τρομοκρατικό κράτος το Νοέμβριο του 2012, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν προχώρησε παραπάνω [14] από το να πει ότι τα σχόλιά του «δεν είναι εποικοδομητικά αυτή τη στιγμή». Αλλά όταν κατηγόρησε το Ισραήλ ότι κρύβεται πίσω από το στρατιωτικό πραξικόπημα της Αιγύπτου τον Αύγουστο του 2013, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αντέτεινε [15] λέγοντας: «καταδικάζουμε έντονα τις δηλώσεις που έγιναν από τον πρωθυπουργό Ερντογάν σήμερα. Το να υποδεικνύει ότι το Ισραήλ είναι κατά κάποιον τρόπο υπεύθυνο για τα πρόσφατα γεγονότα στην Αίγυπτο είναι προσβλητικό, αβάσιμο και λάθος».

Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία δείχνουν ότι η λήψη μιας σκληρότερης γραμμής για την Τουρκία λειτουργεί καλά. Στις αρχές Φεβρουαρίου, η Άγκυρα ανακοίνωσε ότι δεν είχε προχωρήσει σε μια τελική απόφαση για να αποδεχθεί την κινεζική προσφορά πυραύλων, και ήταν ανοικτή σε προσφορές από άλλες εταιρείες [16]. Δεδομένου ότι η γαλλική προσφορά περιλαμβάνει κάποια συμπαραγωγή και μεταφορά τεχνολογίας, υπάρχει μια καλή πιθανότητα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θα είναι σε θέση να πιέσουν την Τουρκία να την αποδεχθεί. Επίσης, αυτόν το μήνα, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι ήταν κοντά στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ [17], μετά από σχεδόν ένα χρόνο κωλυσιεργίας αφότου ο ίδιος ο πρωθυπουργός τού Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου ζήτησε το 2010 συγγνώμη από τον Ερντογάν για τους θανάτους των Τούρκων πολιτών πάνω στο πλοίο Mavi Marmara. Η δημόσια συζήτηση της αναθέρμανσης με το Ισραήλ είναι μια σαφής προσπάθεια να επισημάνει η Τουρκία προς την Δύση ότι εξακολουθεί να είναι ένας αξιόλογος εταίρος. Η προσέγγιση με το Ισραήλ δεν είναι ακριβώς ένα νικηφόρο πολιτικό ζήτημα, και εάν η Τουρκία και το Ισραήλ καταλήξουν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους, αυτό θα φέρει κάποια σκληροπυρηνική εσωτερική κριτική. Αν δεν ήταν υπήρχε η παγωμένη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών και η ηχηρή κριτική τής ΕΕ [18], η Άγκυρα πιθανότατα θα συνέχιζε να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο.

Το να χειρίζονται ήπια την Τουρκία δεν εμπόδισε την Άγκυρα από το να υπονομεύσουν τις ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Ήρθε η ώρα για κάτι διαφορετικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να θεσμοθετήσουν νέα, πιο σκληρή προσέγγιση προς την Τουρκία, καθιστώντας σαφές στην Άγκυρα ποιες είναι οι προσδοκίες τους και παύοντας την ρητορική τους σχετικά με την δύναμη της τουρκικής δημοκρατίας, η οποία είχε καταστήσει ευκολότερο για τους Αμερικανούς διπλωμάτες να επαναπαύονται σε μια πραγματικότητα που γρήγορα εξαφανιζόταν. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες γίνουν σκληρές με την Τουρκία με έναν πιο συστηματικό τρόπο, όπως έγινε με την κινεζική συμφωνία όπλων, και καταστήσουν σαφές ότι η στρατηγική σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη, ίσως η Τουρκία θα δει την αξία τού να είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος, και στην πραγματικότητα να γίνει ένας τέτοιος.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140952/michael-j-koplow/false-fri...

Συνδέσεις:
[1] http://ottomansandzionists.com
[2] https://twitter.com/mkoplow
[3] http://www.state.gov/secretary/remarks/2014/01/219569.htm
[4] https://www.youtube.com/watch?v=YnAtSs5cMGU
[5] http://www.bloomberg.com/news/2013-12-21/turkey-s-erdogan-says-foreign-a...
[6] http://ottomansandzionists.com/2012/05/23/egyptian-election-and-the-turk...
[7] http://www.foreignaffairs.com/articles/137754/michael-j-koplow-and-steve...
[8] http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/06/02/how_democratic_is_turkey
[9] http://www.hurriyetdailynews.com/obama-names-turkish-pmerdogan-among-tru...
[10] http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8570842.stm
[11] http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jn2SasjxH4BFhQmtmdcHU...
[12] http://turkeywonk.wordpress.com/2013/10/11/turkeys-missile-defense-decis...
[13] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/12/united-states-losing-p...
[14] https://www.youtube.com/watch?v=GFm1dnmF6oc&feature=player_embedded
[15] http://www.reuters.com/article/2013/08/20/us-turkey-egypt-israel-usa-idU...
[16] http://www.reuters.com/article/2014/02/02/us-turkey-china-defence-idUSBR...
[17] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/02/davutoglu-says-turkey-...
[18] http://www.reuters.com/article/2014/01/21/us-eu-turkey-idUSBREA0K1J32014...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνσηwww.facebook.com/ForeignAffairs.gr