Ο σκούφος του συμβιβασμού

Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη

Υπάρχει μια θέση η οποία διατυπώνεται προς την κοινή γνώμη και χρήζει όντως μελέτης και ανάλυσης: Εάν επιλυθεί το Κυπριακό, γιατί να μην περάσει αγωγός από την Κύπρο στην Τουρκία, εφόσον θα είναι οικονομικά μια συμφέρουσα επιλογή; Κάποιος άλλος βεβαίως μπορεί να διερωτηθεί: Ωραία, το ζήτημα είναι οικονομικό ή μήπως γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό; Ποιοι είναι οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας; Υλοποιούνται ή όχι και σε ποιο βαθμό;

Αναθεωρητική πολιτική

Από το 1973 η Τουρκία, για πρώτη φορά μετά την ήττα της στους Βαλκανικούς Πολέμους, είχε αμφισβητήσει την κυριαρχία της Ελλάδας στο Αιγαίο και εν συνεχεία με την εισβολή του 1974 είχε επιβάλει στην Κύπρο τον γεωγραφικό και πληθυσμιακό διαχωρισμό, για να αρχίσει μια διαδικασία νομιμοποίησης του στρατηγικού της στόχου της διζωνική δικοινοτικής ομοσπονδίας, την οποία είχε βάλει το παιχνίδι και δη παρασκηνιακά από το 1956 η Βρετανία, ως πολιτειακή φόρμουλα της διχοτόμησης.

Αυτή ήταν άλλωστε και η πάγια ελληνική θέση, Αθηνών και Λευκωσίας, ώς το 1974. Ότι, δηλαδή, η ομοσπονδία ήταν διχοτόμηση. Από τον Μακάριο ώς το ΑΚΕΛ. Μάλιστα, το ΄73 οι διακοινοτικές συνομιλίες είχαν διακοπεί, όταν ο Ινονού είχε εγείρει ζήτημα ομοσπονδίας. Όταν, δε, ο Μακάριος ζήτησε την ανάκληση των τουρκικών δηλώσεων για να ξεκαθαρίσει η βάση των συνομιλιών, ο Ντενκτάς είχε πει ότι ο καθένας μπορεί να δίδει την ερμηνεία του!..

Μετά το ΄74 η ομοσπονδία, από διχοτόμηση, φόρεσε τον σκούφο του έντιμου συμβιβασμού. Έκτοτε, όμως, έχουν συμβεί πολλά. Και σήμερα διατυπώνεται η θέση ότι το φυσικό αέριο αποτελεί εργαλείο για τη λύση, δηλαδή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, που σημαίνει ότι: Ανεξαρτήτως εάν θα είναι μια ή δυο ή τρεις κυριαρχίες… η καμία, το βόρειο τμήμα της Κύπρου, δηλαδή το σημερινό ψευδοκράτος, θα αναγνωριστεί «ως ισότιμο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος». Τι λοιπόν θα αλλάξει από σήμερα; Οι εδαφικές αναπροσαρμογές πιθανόν. Η ουσία όμως, δηλαδή η διχοτόμηση, όχι.

Τουρκικοί στόχοι

Και γιατί δεν αλλάζει η υφιστάμενη διχοτομική πραγματικότητα; Το ερώτημα αυτό μπορεί να απαντηθεί μέσα από ένα δεύτερο, συναφές με το πρώτο: Τι ήθελε η Τουρκία και τι παίρνει; Η Άγκυρα λοιπόν ήθελε: 1) Την εφαρμογή και νομιμοποίηση της αναθεωρητικής της πολιτικής, δηλαδή τις γκρίζες ζώνες και τη διχοτόμηση του Αιγαίου, καθώς και τη μετατροπή της περιοχής από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα σε τουρκική λίμνη. Ο στόχος της Τουρκίας είναι πολλαπλός:

α) Να αποτρέψει ένα γεωστρατηγικό πέταλο, που θα ξεκινά από τα Βαλκάνια και θα φτάνει στη Μέση Ανατολή, και το οποίο θα παρέχει αποτρεπτική ασφάλεια στον Ελληνισμό, αυξάνοντας ταυτοχρόνως την ισχύ του Ισραήλ, εάν συμμετείχε σε μια τέτοια συμμαχία.

β) Να αποτρέψει τη μετατροπή του Αιγαίου σε ελληνική λίμνη, που θα επεκτείνεται με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και προς τη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου, αναδεικνύοντας τον Ελληνισμό σε ενεργειακή δύναμη, αυξάνοντας τους συντελεστές πολλαπλασιασμού ισχύος του και καθιστώντας τον περιφερειακή δύναμη.

Ειδικώς, εάν συμμετείχε και το Ισραήλ. 2) Τη μετατροπή της Κύπρου σε προτεκτοράτο, μέσα από τις συνταγματικές δομές μιας ομοσπονδίας. 3) Το σπάσιμο της συμμαχίας με το Ισραήλ, για να συνεχίσουμε να είμαστε αδύναμοι και τώρα και στο μέλλον.

Και όταν αναφερόμαστε σε συμμαχία με το Ισραήλ, εννοούμε στρατηγικού χαρακτήρα, που θα μας επέτρεπε την ενίσχυση αυτού του αποτρεπτικού έναντι της τουρκικής απειλής γεωστρατηγικού πετάλου από τα Βαλκάνια ώς τη Μέση Ανατολή, που θα μας έδιδε τη δυνατότητα της διαχείρισης του φυσικού αερίου στη λογική μιας τριμερούς περιφερειακής δύναμης. Εάν δεν έχεις ισχύ, δεν μπορείς να διαχειριστείς έναν πλούτο όπως είναι το φυσικό αέριο.

Συμμαχία με το Ισραήλ και ανταλλάγματα

Βεβαίως, υπάρχει και το ερώτημα: Μα θέλει το Ισραήλ να συμμαχήσει με την Κύπρο και την Ελλάδα; Γεωστρατηγικά ομιλούντες, το Ισραήλ, με βάση την υφιστάμενη τουρκική πολιτική, η οποία όμως έχει και διαχρονικό χαρακτήρα, βρίσκεται υπό τον κλοιό αραβικών και μουσουλμανικών κρατών, στα οποία ηγετικό ρόλο θέλει να διαδραματίσει η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη, αντικαθιστώντας ακόμη και σε αυτήν την πρωτοκαθεδρία το Ισραήλ. Το οποίο δεν έχει στρατηγικό βάθος και άλλη έξοδο παρά μόνο μέσω της Κύπρου.

Το ερώτημα δεν είναι μόνο εάν θέλει το Ισραήλ, αλλά εάν εμείς πραγματικά θέλουμε μια τέτοια συμμαχία και τι εμείς προσφέρουμε στο Ισραήλ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα φύγουμε από την τουρκική για να πάμε σε ισραηλινή κατοχή. Διερωτάται όμως κάποιος, γιατί να μην υπογράφαμε και να μην υπογράψουμε στρατηγική και στρατιωτική συμμαχία με το Ισραήλ για διευκολύνσεις στα αεροδρόμια ή τα λιμάνια μιας; Ή, γιατί να μην του δώσουμε διευκολύνσεις με ραντάρ στο Τρόοδος δίπλα από τους Βρετανούς, για να καλύπτει και τα δικά του συμφέροντα ώς το Ιράν, σε συνεργασία μαζί μας; Ζήτησε τέτοιες διευκολύνσεις το Ισραήλ; Του δώσαμε και τι; Και ας μη μας πουν ότι τα έδωσαν χωρίς στρατηγική συμμαχία ή ότι τα έδωσαν ή θα τα δώσουν για να υπογραφεί ο τουρκικός στρατηγικός στόχος της ομοσπονδίας, διότι αυτό συνιστά παραλογισμό.

Εάν ζήτησε το Ισραήλ και δεν του δώσαμε τέτοια ανταλλάγματα στη βάση στρατηγικής συμμαχίας, την ίδια στιγμή κατά την οποία οι Τούρκοι -όπως γράφαμε μέσω αυτών των στηλών από το καλοκαίρι- φλερτάρουν τη Noble και την DELEK για να περάσουν τον αγωγό από το Ισραήλ στην Τουρκία, συνιστά ασυγχώρητο λάθος. Το πρόβλημα για την κατασκευή ενός τέτοιου αγωγού είναι ότι θα πρέπει να περάσει είτε μέσω της κυπριακής ή της λιβανέζικης ΑΟΖ. Με τον Λίβανο το Ισραήλ δεν έχει υπογράψει συμφωνία, ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία δεν αναγνωρίζεται από την Τουρκία.

Ως εκ τούτου, για να περάσει ο αγωγός προς Τουρκία θα πρέπει η Άγκυρα, κατ’ ελάχιστον, να εμπλακεί σε διάλογο για διάφορα ζητήματα με την Κυπριακή Δημοκρατία, από την οικολογία ώς την ασφάλεια. Και αυτό προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία δεν πρόκειται να πράξει κάτι τέτοιο εφόσον είναι άλυτο το κυπριακό πρόβλημα. Συνεπώς, ο αγωγός από το Ισραήλ προς την Τουρκία περνά μέσα -και είναι εξαρτημένος- από την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Τα οφέλη και το κόστος

Τι παίρνει, λοιπόν, η Τουρκία με τη λύση του Κυπριακού, στο πλαίσιο μιας

ομοσπονδίας: Α) εμείς κατασκευάζουμε ή δίδουμε τη συναίνεση για κατασκευή του αγωγού από τα δικά μας παράλια ή οικόπεδα στην Τουρκία και λύνεται το πρόβλημα με την επιλογή του έτερου αγωγού από το Ισραήλ στα τουρκικά παράλια. Εάν αποδεχθεί η κυβέρνηση του Ισραήλ -η οποία δεν βρίσκεται στην ίδια αδύνατη θέση μ' εμάς, στρατιωτικά και άλλως πως, καθώς και στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ- μια τέτοια επιλογή, θα πρέπει να εισπράξει χοντρό αντάλλαγμα.

Με βάση τους κανόνες ισχύος, θα μετατραπούμε γεωπολιτικά σε τουρκικό χώρο. Σε τουρκικό νησί! Όσο δε για τη νέα συνεργασία Τουρκίας - Ισραήλ, εξαρτάται από τις εγγυήσεις τις οποίες θα πάρει το Τελ Αβίβ από την Ουάσιγκτον. Και τις οποίες δεν θέλει στη θεωρία, αλλά στην πράξη. Ήδη η διακυβέρνηση Ομπάμα, στην πρώτη της θητεία τον Απρίλιο του 2009, έπραξε το σφάλμα να δώσει το σκήπτρο της περιφερειακής δύναμης στην Τουρκία και να αρχίσει η ρήξη της με το Ισραήλ, το οποίο άρχισε να αισθάνεται την απειλή τού μετριοπαθούς, όπως εμφανιζόταν μέχρι τότε, Ταγίπ Ερντογάν, τον οποίο όμως σήμερα τα δυτικά ΜΜΕ και όχι εμείς εμφανίζουν ως αυταρχικό Σουλτάνο.

Συνεπώς, η όποια βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ ξεκινά μέσα από την πρόθεση της Άγκυρας ή/και τις πιέσεις των ΗΠΑ προς την Άγκυρα για αλλαγή πολιτικής έναντι του Ισραήλ, με λύση-πακέτο στα ενεργειακά, που σημαίνει ότι οι αγωγοί θα περάσουν μέσω Τουρκίας. Αυτό δεν σημαίνει κατά τρόπον απόλυτο ότι θα προκύψει ασφάλεια και ότι οι ΗΠΑ είναι σε θέση να επιβάλλουν αυτό που θέλουν ή ότι μπορούν να ελέγχουν την κατάσταση πλήρως.

Πρόσφατες περιπτώσεις, από το Ιράκ ώς τη Λιβύη, το Αφγανιστάν και τη Συρία, αποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ αποτυγχάνουν στην εμπέδωση της ασφάλειας και της ειρήνης. Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει τον ηγεμονικό τους ρόλο και ότι είναι καλύτερα να έχεις τους Αμερικανούς φίλους παρά εχθρούς.

Β) Η τουρκική ενταξιακή πορεία στην ΕΕ απελευθερώνεται, χωρίς όμως το όφελος για την Κύπρο να είναι ανάλογο με τον στόχο της τουρκικής ένταξης. Ή με την εναλλακτική επιλογή, δηλαδή της ειδικής σχέσης. Γιατί; Διότι, με τη λύση του Κυπριακού και τον έλεγχο του βόρειου τμήματος, έχοντας λόγο και στο νότιο, καθώς και με τη μεταφορά νερού στα κατεχόμενα και του αγωγού φυσικού αερίου στα δικά της παράλια, η Τουρκία ενισχύει τον ρόλο της ως ενεργειακός κόμβος και αναδεικνύεται ως περιφερειακή δύναμη παγκόσμιων διαστάσεων, αφού συμμετέχει στους G-20 και εν συνεχεία στην ΕΕ. Είτε ως κράτος-μέλος είτε στη βάση της ειδικής σχέσης.

Γ) Η Τουρκία κάνει ακόμη ένα βήμα προς την κατάκτηση του ηγεμονικού της στόχου. Ακόμη και αν έχουμε εγγυήσεις από τις ΗΠΑ και από αλλού, εφόσον δεν έχουμε εθνική ισχύ με την Ελλάδα, θα είμαστε μια περίπτωση πολιτειακού συστήματος που θα τελεί χωρίς τη λογική του αμοιβαίου σεβασμού από τους ξένους. Και περιορισμένης στην πράξη κυριαρχίας. Είναι δε, πρόδηλο ότι, εάν η Τουρκία δεν εγκαταλείψει την ηγεμονική της πολιτική και εάν το Ισραήλ δεν σταματήσει να αισθάνεται την απειλή της Άγκυρας, δεν θα υπάρξει ασφάλεια στην περιοχή, όσες εγγυήσεις και αν δώσουν οι ΗΠΑ. Αλλά ούτε και οικονομική πρόοδος και ευημερία. Το Ιράκ όπως και η Λιβύη είναι κλασικά παραδείγματα, παρότι οι συνθήκες δεν είναι ακριβώς οι ίδιες. Το ίδιο και η περιοχή των Βαλκανίων και της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

ΗΠΑ, στρατηγική και φυσικό αέριο

Δεν είναι όμως μόνο οι ΗΠΑ που διατρέχουν το κίνδυνο να σφάλλουν. Σφάλλει ήδη η Κυπριακή Δημοκρατία κατά τρόπο διπλό: Αφενός η αντιπολίτευση διακατέχεται από μια παρωχημένη αντιαμερικανική και αντινατοϊκή, τώρα μάλιστα και αντιευρωπαϊκή αντίληψη, αφετέρου δε, η Κυβέρνηση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, αλλά με λανθασμένο τρόπο. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, ο στόχο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας δεν βοηθά ούτε στη δημοκρατικότητα της λύσης, που είναι στην πράξη μια διάσταση του προβλήματος συναφής με τη βιωσιμότητα του νέου πολιτειακού συστήματος, αλλά ούτε και με τη γεωπολιτική των πραγμάτων αντίληψη και τον απεγκλωβισμό μας από την Τουρκία. Αντιθέτως, δίδεται η ευκαιρία στην Άγκυρα να εμπεδώσει την αναθεωρητική της πολιτική.

Δηλαδή, να αλλάξει το νομικό και να νομιμοποιήσει το γεωπολιτικό καθεστώς στις σχέσεις της με την Ελλάδα και την Κύπρο, ακόμη και με το Ισραήλ, επί τη βάσει των δικών της διαχρονικών στόχων. Στις ΗΠΑ υπήρχαν και υπάρχουν δυο σχολές σκέψεις. Η μια θέλει την εμπλοκή της Τουρκίας στο φυσικό αέριο και η άλλη, που εκφράζεται κυρίως από Ρεπουπλικανούς, θέλει τη συμμαχία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, επειδή θεωρεί την Τουρκία, ειδικώς του Ερντογάν, ως αναξιόπιστη και επικίνδυνη.

Μια Τουρκία η οποία στην παρούσα φάση συνταράσσεται από εσωτερικά σκάνδαλα, αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα συνοχής και οικονομίας πλέον. Συνεπώς, εάν προχωρούσε ταχύτερα η συμμαχία με το Ισραήλ, που είναι κλειδί στις σχέσεις μας με την ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να υιοθετήσει τη δεύτερη στρατηγική επιλογή, στις όποιες γεωπολιτικές ανακατατάξεις είναι δυνατό να συμβούν με επίκεντρο το φυσικό αέριο στην κυπριακή και ισραηλινή ΑΟΖ και στη γύρω περιοχή, εφόσον βεβαίως η κυπριακή κυβέρνηση είχε λάβει στρατηγική απόφαση στο θέμα του τερματικού στο Βασιλικό, για να εξελιχθεί το νησί σε περιφερειακό ενεργειακό κέντρο.

Εάν οι ΗΠΑ δεν μαζέψουν την Τουρκία προκειμένου να αλλάξει την επιθετική της πολιτική, είτε θα υποταχθούμε κοντά της είτε και θα συνεχίσει να πάσχει η περιοχή μας από έλλειμμα ασφάλειας, ειδικώς στις σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ, οπότε αυτό θα είναι ακόμη ένα σφάλμα των ΗΠΑ και της διακυβέρνησης Ομπάμα, που θα είναι αντίθετο και με τα συμφέροντα των Αμερικανών.

Παιχνίδια σωτηρίας…

Η διευθέτηση ενός προβλήματος αποτυπώνει τα ισοζύγια και τα ανισοζύγια δυνάμεων, όπως αυτά διαμορφώνονται μεταξύ των εμπλεκομένων μερών και καθορίζουν τις συνταγματικές διατάξεις του νέου πολιτειακού συστήματος. Πρώτα καθορίζεται ο στόχος, μετά η βελτίωση των συντελεστών ισχύος (στρατός, ασφάλεια, τεχνολογία, οικονομία, κοινωνική συνοχή κλπ) και κατόπιν η έναρξη ουσιαστικού διάλογου.

Ερώτημα: Ποιος είναι ο στόχος μας; Η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία; Μα αυτός δεν είναι ο διαχρονικός τουρκικός στόχος της νομιμοποίησης των τετελεσμένων της εισβολής και της διχοτόμησης; Γιατί ο στόχος δεν είναι η εσωτερική αναθεώρηση του ενιαίου κράτους της Ζυρίχης, που είναι κράτος μέλος της ΕΕ και του ΟΗΕ, επί τη βάσει των δημοκρατικών αρχών και αξιών; Γιατί το υφιστάμενο ενιαίο κράτος να διαιρεθεί σε δυο συνιστώντα κρατίδια, όπως θέλει η Τουρκία; Γιατί δεν προχώρησε η στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ;

Επειδή δεν το ήθελαν οι Ισραηλινοί, ή επειδή δεχθήκαμε βρετανικές παροτρύνσεις; Η όλη διαδικασία θα σώσει την Κύπρο από τη διχοτόμηση ή τελικά την Τουρκία από τα εσωτερικά της προβλήματα; Λέτε, τελικά, να αποφευχθεί η διάλυση, δηλαδή μια λύση χειρότερη από την υφιστάμενη διχοτόμηση, που θα νομιμοποιεί την αναθεωρητική τουρκική πολιτική και θα την καθιστά συνεταίρο στον δικό μας εθνικό πλούτο, εάν κάνει η Τουρκία τη βλακεία και πει όχι; Γιατί όμως να πει όχι; Για να γίνει αυτόχειρας;..

Βεβαίως, εάν δεν αλλάξουμε στόχο και στρατηγική, και αυτή η περίπτωση να προκύψει, δηλαδή της τουρκικής αυτοχειρίας, δεν θα είναι λύση. Διότι, δεν θα μας απαλλάξει ούτε από τη διχοτόμηση ούτε από την κατοχή.

http://www.sigmalive.com/simerini/