«Αποκαλυπτικό: Δίνουν μόνο Βαρώσι και Νεκρή Ζώνη»
Λευτέρης Αδειλίνης
Την ασφαλή και πεπατημένη οδό των απόλυτων θέσεων επέλεξαν και οι δύο πλευρές για την εκκίνηση της νέας διαδικασίας λύσης του Κυπριακού. Πρόθεσή τους, λένε με έντονο και ομολογουμένως πειστικό τρόπο, είναι να βάλουν όλα τα θέματα κάτω, να τα συζητήσουν διαγώνια και να βρουν τα σημεία του πάρε-δώσε. Σε αυτό το αρχικό στάδιο, όμως, δεν φαίνεται κάτι τέτοιο. Οι θέσεις που κουβεντιάζονται και τα άτυπα έγγραφα που υποβάλλονται απέχουν πολύ από αυτό που θα ονομάζαμε προσπάθεια για δημιουργικό συμβιβασμό.
Στο εδαφικό μιλούν μόνο οι Ε/κ, στις περιουσίες οι Τ/κ διατυπώνουν θέσεις που παραπέμπουν σεεπιστροφή μόνο της κλειστής πόλης της Αμμοχώστου και της νεκρής ζώνης. Και στη διακυβέρνηση, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης ξεκινά στη λογική του ’60 με πρόεδρο και αντιπρόεδρο, ενώ ο Κουντρέτ Οζερσάι θέλει εκ περιτροπής προεδρία και μάλιστα προχωρημένη. Το ζητούμενο, να τα βρουν δηλαδή κάπου στη μέση, έχει ακόμα δρόμο πολύ. Μεγάλο αγκάθι που επηρεάζει ουσιαστικά όλες τις βασικές πτυχές είναι η διζωνικότητα της ομοσπονδίας και το πώς την ερμηνεύει η κάθε πλευρά.
Οι χιαστί επισκέψεις των διαπραγματευτών σε Άγκυρα και Αθήνα, το έντονο και εμφανές ενδιαφέρον των ΗΠΑ και της Ε.Ε. είναι ενθαρρυντικά στοιχεία που μπορεί να βοηθήσουν σε δύσκολες στιγμές των συνομιλιών. Η νέα προσπάθεια, όμως, δεν θα πάει μακριά, αν κι αυτή τη φορά οι δύο κοινότητες δεν καταφέρουν να δουν τη μεγάλη εικόνα, να ξεπεράσουν φόβους και πολιτικά ταμπού.
Ουδείς μετακινείται
Στις μέχρι τώρα συναντήσεις τους στο παλιό αεροδρόμιο της Λευκωσίας οι Ανδρέας Μαυρογιάννης και Κουντρέτ Οζερσάι έχουν θίξει λίγο-πολύ όλα τα θέματα που συνθέτουν το Κυπριακό. Χαρακτηριστικές, όμως, είναι αποκλίσεις που παρατηρούνται στο περιουσιακό, το εδαφικό, αλλά και στην πτυχή της διακυβέρνησης. Οι Τουρκοκύπριοι ευνοούν σκληρή διζωνικότητα, ώστε το κάθε κρατίδιο της ομοσπονδίας να έχει πλειοψηφία πληθυσμού και γαιοκτημοσύνης. Οι Ελληνοκύπριοι, αναγνωρίζουν ότι στην πραγματικότητα αυτό ενδέχεται να συμβεί. Δεν θέλουν όμως να αποκτήσει η συγκεκριμένη θέση νομική ισχύ, αφού θα επηρεάσει καθοριστικά τις εδαφικές αναπροσαρμογές και τη ρύθμιση του περιουσιακού. Όπως είναι σήμερα τα πράγματα, οι θέσεις που αναπτύσσουν οι πλευρές για τις περιουσίες έχουν ως ακολούθως.
• Οι Ε/κ επιμένουν ότι ο αρχικός ιδιοκτήτης έχει τον πρώτο λόγο για την περιουσία του. Οι Τ/κ προβάλλουν σθεναρά το επιχείρημα ότι το πάνω χέρι πρέπει να το έχει ο σημερινός χρήστης.
• Η εφαρμογή των Αρχών Πινέιρο για αποκατάσταση περιουσιών που επηρεάστηκαν από ένοπλες συγκρούσεις είναι βασική επιδίωξη της ε/κ πλευράς. Πρόκειται για μία δέσμη αρχών που συνοπτικά συνοψίζεται στο ότι «όλοι οι πρόσφυγες και οι εκτοπισμένοι έχουν δικαίωμα αποκατάστασης στο σπίτι, τη γη ή την περιουσία που στερήθηκαν αυθαίρετα ή παράνομα». Η τ/κ πλευρά επιμένει ότι οι Αρχές Πινέιρο δεν μπορούν να εφαρμοστούν.
• Ο Κουντρέτ Οζερσάι στο τραπέζι και ο Ντερβίς Έρογλου δημοσίως τονίζουν ότι ουδείς σημερινός χρήστης θα πρέπει να μετακινηθεί. Θεωρείται αρχική θέση αλλά δείχνει καθαρά πως η τ/κ πλευρά στην ουσία ξεκινά με επιστροφή μόνο της κλειστής πόλης της Αμμοχώστου και των εδαφών της νεκρής ζώνης. Μπορεί ακόμα να περιλάβει και περιουσίες που αυτή τη στιγμή είναι αχρησιμοποίητες, εγκαταλελειμμένες. Η Μόρφου μένει προς το παρόν εκτός, ώστε η επιστροφή κι ενός μικρού μέρους της να παρουσιαστεί ως ικανοποιητική παραχώρηση. Δύσκολη φαντάζει και η Καρπασία.
• Ως βασικά κριτήρια για τις περιουσίες έχουν οριστεί η αποκατάσταση, η αποζημίωση και η ανταλλαγή. Οι κοινότητες, όμως, διαφωνούν σε σχέση με το πότε, πώς και με τι σειρά εφαρμόζονται αυτά τα κριτήρια. Οι Τ/κ επιμένουν ότι δεν πρέπει να επηρεαστεί η κατάσταση στο έδαφος, κάτι που παραπέμπει σε ευρεία ανταλλαγή περιουσιών. Οι Ε/κ επιδιώκουν τη μεγαλύτερη δυνατή αποκατάσταση και για σκοπούς υπερψήφισης μιας τελικής συμφωνίας σε δημοψηφίσματα.
Ερωτήματα γεννά στους διεθνείς παίκτες του Κυπριακού το γεγονός ότι, σε αυτό το στάδιο τουλάχιστον, δεν λαμβάνονται υπόψη οι ιδέες για το περιουσιακό και τη χρηματοδότηση της ρύθμισής του, που είχαν ρίξει στο τραπέζι τα Ηνωμένα Έθνη στην προηγούμενη προσπάθεια λύσης.
Ούτε κουβέντα για το εδαφικό
Η συζήτηση του εδαφικού στην αρχή μιας διαδικασίας λύσης του κυπριακού παραμένει ταμπού για την τ/κ πλευρά. Στη διαγώνια καταγραφή απόψεων, η ομάδα του κ. Έρογλου δεν έχει πει κουβέντα, ούτε έχει καταθέσει άτυπο έγγραφο. Βέβαια, οι τ/κ θέσεις στο περιουσιακό, η αρχή «να μη μετακινηθεί κανείς», δείχνουν το σημείο εκκίνησης και στο εδαφικό.
Η ε/κ πλευρά φαίνεται να μιλά μόνη της για το πώς και υπό ποιους όρους πρέπει να γίνουν οι εδαφικές αναπροσαρμογές.
• Θεμέλιο της επιχειρηματολογίας της είναι ότι τουλάχιστον το 60% των εκτοπισμένων θα πρέπει να μπορεί να επιστρέψει σε εδάφη υπό ε/κ διοίκηση. Αυτό μεταφράζεται σε δυνατότητα επιστροφής τουλάχιστον 100.000 Ε/κ.
• Αναπροσαρμογή εδάφους με αυτή τη λογική, υποστηρίζει η ομάδα του Ν. Αναστασιάδη, σημαίνει και διευκόλυνση ρύθμισης των περιουσιών, αφού η διαχείριση ενός μεγάλου μέρους τους θα περάσει στους δικαιούχους.
• Επιπλέον, στο προεδρικό υποστηρίζουν ότι όσο πιο πολλές περιοχές επιστραφούν τόσο πιο πολύ θα αυξηθεί η πιθανότητα ο πληθυσμός τους να πει «ναι» σε δημοψήφισμα.
Τονίζεται, πάντως, ότι ουσιαστική συζήτηση για το εδαφικό δεν είχε γίνει ούτε σε προηγούμενες προσπάθειες λύσης. Ορισμένοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι οι δύο πλευρές ουσιαστικά δεν έχουν ποτέ συζητήσει το εδαφικό. Ακόμα και στο σχέδιο Ανάν, λένε, μικρή ήταν η συνεισφορά των πλευρών στους χάρτες που περιείχε το έγγραφο λύσης. Υπενθυμίζουν, επίσης, ότι η Άγκυρα δεν έδωσε το 2004 χάρτες παρά τη δέσμευση τότε του Τ. Ερντογάν.
Τεράστιο το χάσμα στη διακυβέρνηση
Επιστροφή στο 1960 προτείνει η ε/κ πλευρά, εκ περιτροπής προεδρία ζητούν οι Τ/κ αλλά χωρίς σταθμισμένη ψήφο.
Το συνταγματικό, η διακυβέρνηση του κοινού κράτους και των κρατιδίων, είναι διαχρονικά η πιο συζητημένη πτυχή του Κυπριακού. Κι όμως από τις θέσεις που υποβάλλονται στη διαγώνια καταγραφή που επιχειρούν οι διαπραγματευτές φαίνεται πως ούτε εδώ λαμβάνεται υπόψη το κεκτημένο προηγούμενων συνομιλιών.
• Η ε/κ πλευρά επιστρέφει στο σύνταγμα του ’60 και προτείνει πρόεδρο και αντιπρόεδρο για την κεντρική κυβέρνηση. Η τ/κ πλευρά επιμένει στην εκ περιτροπής προεδρία, χωρίς σταθμισμένη ψήφο για την εκλογή των ανώτατων αρχόντων, όπως είχε προτείνει ο κ. Χριστόφιας.
• Επιχειρούν να προσδιορίσουν τι σημαίνει «ουσιαστική συμμετοχή» στη διακυβέρνηση του κοινού κράτους.
• Ψάχνουν ξανά το πώς θα εκλέγεται η εκτελεστική εξουσία.
• Ποια θα είναι η σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου (4-2, 7-3…).
• Πώς θα λαμβάνονται οι αποφάσεις, αν οι ψήφοι θα είναι σταθμισμένες.
• Πώς θα λύνονται τα αδιέξοδα.
• Ορίζουν πάλι τις αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνηση, ώστε να «ντυθούν» η διοικητική δομή και οι εξουσίες των κρατιδίων.
• Αναζητούν το πώς συνδυάζεται η διζωνικότητα με τις αρχές της Ε.Ε., τις βασικές ελευθερίες.
Έμπειροι παρατηρητές του Κυπριακού υποστηρίζουν ότι σε όλες τις πτυχές οι διαπραγματευτές έχουν μπροστά τους δεκάδες ερωτήματα που συνθέτουν το Κυπριακό και ζητούν απάντηση. Η πρόκληση και για τους δύο είναι να μην παγιδευτούν ξανά στις λεπτομέρειες, να υιοθετήσουν σύγχρονη προσέγγιση και να αναζητήσουν ρεαλιστικές και πρακτικές λύσεις στα συγκεκριμένα ζητήματα.
‘Καθημερινή’ Κύπρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου