Η «Κουρδική Άνοιξη» θα περιμένει…

Γράφει ο Σάββας Ιακωβίδης

Οι καταιγίδες έρχονται καλπάζοντας και φεύγουν περπατώντας… Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ως συνέπεια και ως επίπτωση της συριακής κρίσης, ενδέχεται να είναι κατακλυσμιαίες. 

Για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλές δεκαετίες, οι Κούρδοι φαίνονται να ελπίζουν σε απόκτηση, στο προβλεπτό μέλλον, δικού τους κράτους. Να σημειωθεί ότι ο κουρδικός πληθυσμός στις τέσσερις χώρες όπου τους τετραχοτόμησαν οι Βρετανοί πριν από 100 και πλέον χρόνια - Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν - υπολογίζεται σε πέραν των 40 εκατομμυρίων.

Όμως, όλα θα εξαρτηθούν στο τέλος από την πολιτική της Τουρκίας, των ΗΠΑ, της Ρωσίας και του Ισραήλ, χωρίς να υποτιμάται ούτε να παραγνωρίζεται ο ρόλος του Ιράν και της ΕΕ.
Ενώ, λοιπόν, η Κύπρος καίγεται από αφόρητο καύσωνα, ένας τρομερός και με απρόβλεπτες προς το παρόν εκτυλίξεις, τυφώνας, σχηματίζεται στην περιοχή μας, σε μια περίοδο που πολλοί ήλπιζαν ότι η «Αραβική Άνοιξη» θα διάνοιγε ελπιδοφόρες προοπτικές αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στον αραβικό κόσμο.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ήδη σχηματοποιείται και πιθανόν να ανθίσει στο μέλλον μια άλλη άνοιξη, η κουρδική, που ενδέχεται να αναδιατάξει όχι μόνο τα γνωστά σύνορα αλλά και να προκαλέσει σεισμικές και ανατρεπτικές ανακατατάξεις. Η Κύπρος οφείλει να παρακολουθεί στενά και να αναλύει, σε συνεργασία με τους εταίρους μας και φιλικές χώρες της περιοχής, τις εξελίξεις, επειδή όχι μόνο μπορεί να επηρεαστεί αλλ’ ίσως βρεθεί μπροστά σε οδυνηρά διλήμματα. 

Ο τουρκικός εφιάλτης
Η Τουρκία, ανέκαθεν, ζει ένα διαχρονικό εφιάλτη: Τη διάσπαση της εδαφικής ενότητάς της και τον διαμελισμό της σε δύο κράτη, ένα τουρκικό και ένα κουρδικό. Γι’ αυτό η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία πάντοτε υπερτονίζουν το αδιαίρετο και το αδιάσπαστο της τουρκικής επικράτειας. Όμως, ο κουρδικός εφιάλτης της Τουρκίας ζει και μακροημερεύει και τον τελευταίο καιρό γίνεται πιο συγκεκριμένος και απειλητικός. Αν αληθεύουν οι πληροφορίες, την περ. Τετάρτη Κούρδοι αντάρτες έθεσαν υπό τον έλεγχό τους πόλη στην Ανατολική Τουρκία.

Πρόκειται για ύψιστης σημασίας γεγονός, επειδή μπορεί να συναρτηθεί προς όσα συμβαίνουν στη γειτονική Συρία. Την ίδια μέρα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Νταβούτογλου, μετέβη στην Ερμπίλ, πρωτεύουσα του κουρδικού Βορείου Ιράκ και συναντήθηκε με τον Κούρδο Πρόεδρο, Μασούντ Μπαρζανί.

Όπως γράφει ο τουρκικός Τύπος, ο Νταβούτογλου προειδοποίησε τον Μπαρζανί να μη δώσει καμία βοήθεια στο Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), παρακλάδι του ΡΚΚ, που εδώ και τέσσερα χρόνια προετοιμάζεται για την αυτονομία της Βόρειας Συρίας. Η Τουρκία δεν θέλει ν' ακούσει για «Βόρεια Συρία», επειδή αυτός ο όρος παραπέμπει στο Βόρειο Ιράκ, όπου ήδη από χρόνια λειτουργεί αυτόνομα κουρδική κυβέρνηση, υπό τον πρόεδρο Μασούντ Μπαρζανί. Την ίδια στιγμή το Ιράν προειδοποίησε την Τουρκία να μην επέμβει στρατιωτικά στη Συρία, σύμφωνα με την τουρκική «Χουριέτ», ενώ ο Ιρανός Υπαρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, Μασούντ Τζαζαγιερί, τόνισε ότι «είμαστε ευαίσθητοι έναντι των συμμάχων μας και του κινήματος αντίστασης στην περιοχή».

Ο Μπαρζανί στην Ουάσιγκτον και οι προβλέψεις του Οτσαλάν
ΣΤΙΣ 4-5 περ. Απριλίου, ο ηγέτης των Κούρδων του Βορείου Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί συναντήθηκε στην Ουάσιγκτον, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης, με τον πρόεδρο Ομπάμα, τον αντιπρόεδρο Μπάιντεν, την υπουργό Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον και άλλους Αμερικανούς αξιωματούχους. Συναντήθηκε επίσης με τον πρόεδρο της Exxon Mobil, ο οποίος διαβεβαίωσε ότι η εταιρεία θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της στο Κουρδιστάν. Σε ομιλία του στο Washington Institute, ο Μπαρζανί αναφέρθηκε στο δημοψήφισμα που θα κρίνει την τύχη της περιφέρειας Κιρκούκ και, φυσικά, στο Κουρδικό. Είπε:

«Είναι σίγουρο ότι δεν είναι δυνατόν να λυθεί το Κουρδικό με τη βία ούτε στην Τουρκία ούτε στις άλλες περιοχές που υπάρχει. Υπό την έννοια αυτή, όπως οι Κούρδοι δεν μπορούν να πετύχουν τίποτε με τη βία, έτσι δεν μπορούν να εξολοθρευτούν και να εξαφανιστούν με τη βία. Άρα, το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο με ειρηνικά μέσα. Εμείς δεν θέλουμε να χύνεται άλλο αίμα, είτε αυτό είναι κουρδικό είτε τουρκικό, αραβικό, ιρανικό. Θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά με τους γείτονές μας. Όσον αφορά το ΡΚΚ, η ιστορία έδειξε ότι δεν μπορεί να λυθεί το πρόβλημα αυτό με τον πόλεμο και τη βία. Σε περίπτωση που η τουρκική κυβέρνηση και το ΡΚΚ επιλέξουν τον δρόμο της ειρήνης, είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Αν, όμως, οποιαδήποτε πλευρά επιλέξει τη βία, εμείς δεν θα συμμετέχουμε, δεν θα γίνουμε μέρος της κρίσης».

Με απλά λόγια, ο Μπαρζανί διασαφήνισε, στην καρδιά των ΗΠΑ, πρώτον: Αργά ή γρήγορα θα προσαρτήσει το πετρελαιοφόρο Κιρκούκ. Δεύτερον, το ΡΚΚ είναι αήττητο και ο Μπαρζανί δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις εναντίον του. Μια μέρα αργότερα, ο πρόεδρος του Κουρδικού Κόμματος Ειρήνης και Δημοκρατίας, Σελαχετίν Ντεμιρτάς, σε συνέντευξή του στην τουρκική «Ταράφ», αποκάλυπτε εκτιμήσεις και προβλέψεις του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη, Οτσαλάν, που φέρεται να είπε:

«Το πρόβλημα αυτό (το κουρδικό) μαζί μου θα λυθεί στο πλαίσιο των συνόρων της Τουρκίας. Αν, όμως, ξεσπάσουν πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, τότε το ζήτημα θα έχει ξεπεράσει κι εμένα κι εσάς τους ίδιους. Αν διαμελιστεί το Ιράκ, αν γίνει πόλεμος στο Ιράν, αν ξεσπάσουν εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις στην περιοχή, τότε κανείς δεν μπορεί να πει πού θα οδηγηθούν τα πράγματα. Ερώτηση: Πιστεύετε ότι φθάσαμε σε σημείο να επαναχαραχτούν τα σύνορα στη Μέση Ανατολή; Απάντηση: Τα σύνορα που χάραξαν με τη βία οι Άγγλοι πριν εκατό χρόνια, έχουν ξεπεραστεί.

Υπάρχει ένα Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ, που μπορεί να ανακηρύξει την ανεξαρτησία του ανά πάσα στιγμή. Επίσης, υπάρχει δυνατότητα να ιδρυθεί ένα αυτόνομο Κουρδιστάν στη Συρία. Στο Ιράν υπάρχει ήδη η Περιφέρεια Κουρδιστάν. Τελικά, αυτές οι εξελίξεις θα έχουν ως αποτέλεσμα τα Ν.Α. σύνορα της Τουρκίας να είναι η γραμμή από το Ίγντιρ-Αραράτ μέχρι το Χατάι-Αλεξανδρέττα. Η Τουρκία θα συνορεύει προς Νότον μόνο με το Κουρδιστάν και όχι με τη Συρία!»

«Δημοκρατική αυτονομία»

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ στη Βόρεια Συρία; Το λεγόμενο Συριακό Κουρδιστάν ή Δυτικό Κουρδιστάν, όπως προσδιορίζεται από τους Κούρδους, αποτελεί την οπισθοφυλακή για τα κουρδικά κινήματα στην περιοχή. Το κύριο κουρδικό κόμμα PYD (Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης), δημιουργήθηκε το 2003 και τα τελευταία χρόνια επεξεργάζεται ένα σχέδιο αυτονομίας της Συρίας. Δηλ. μια δημοκρατική αυτοδιοίκηση σε όλη τη χώρα. Από τον Μάρτιο του 2011, οι Κούρδοι άνοιξαν σχολεία κουρδικής γλώσσας, άλλαξαν τα αραβοποιημένα ονόματα πόλεων και χωριών, ίδρυσαν νέους δήμους και οργάνωσαν επιτροπές αυτοάμυνας και λαϊκά συμβούλια για την προστασία του πληθυσμού.

Ο κουρδικός πληθυσμός της Συρίας υπολογίζεται σε περίπου 3,5 εκ., το 15% του πληθυσμού της χώρας, με μισό εκ. στη Δαμασκό και 600 χιλιάδες στο Χαλέπι. Μετά από συζητήσεις στο ιρακινό Κουρδιστάν, οι κυριότερες παρατάξεις της Συρίας ένωσαν τις δυνάμεις τους σε ένα Ανώτατο Κουρδικό Συμβούλιο και η σχετική συμφωνία υπογράφτηκε στην παρουσία του Μπαρζανί. Στις αρχές Ιουλίου, κουρδικές δυνάμεις ανέλαβαν τον έλεγχο πέντε πόλεων αφού εκδίωξαν τους εκπροσώπους του κυβερνώντος συριακού Μπάαθ. Ποια είναι η πολιτική στοχοθεσία των Κούρδων; Μια «δημοκρατική αυτονομία» για όλες τις συνιστώσες των χωρών όπου κατοικούν Κούρδοι ή «ολική διακοπή», δηλ. δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους.

Οι άλλοι παίκτες και οι άνεμοι πολέμου που φυσούν…

ΕΙΝΑΙ, υπό τις σημερινές περιστάσεις και δεδομένα, δυνατή η δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους; Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τα σύνορα τριών τουλάχιστον χωρών - της Τουρκίας, της Συρίας και του Ιράκ - θα επαναχαραχθούν; Θα γίνει ανεκτή μια τέτοια ενέργεια που αφ’ εαυτής εμπεριέχει τον σπόρο εθνοτικών και φυλετικών συγκρούσεων ή και γενικευμένων πολέμων; Η Τουρκία, σε πρώτο στάδιο, δεν θα επιτρέψει μια τέτοια προοπτική, γι’ αυτό και Ερντογάν και Νταβούτογλου πολλαπλασιάζουν τις απειλητικές προειδοποιήσεις προς τους Κούρδους. Σε δηλώσεις του στην τουρκική «Μιλιέτ», ο Νταβούτογλου είπε: «Δεν θα επιτρέψουμε την ανάπτυξη τρομοκρατικού στοιχείου στα σύνορά μας. Θα είναι αφορμή για νόμιμη άμυνα. Έχουμε δικαίωμα να λάβουμε κάθε είδους μέτρο».

Ο Νταβούτογλου είπε στη «Μιλιέτ» και τα εξής αποκαλυπτικά: «Δεν είναι ίδια η συνοχή των Κούρδων του Ιράκ και της Συρίας με τη χώρα και το κράτος όπου βρίσκονται, με αυτήν των Κούρδων της Τουρκίας. Η Τουρκία θα λύσει στο εσωτερικό το κουρδικό της πρόβλημα. Όσοι πιστεύουν ότι οι εξελίξεις στη Συρία θα αλλάξουν τη μοίρα της Τουρκίας, έχουν έλλειψη εμπιστοσύνης προς την Τουρκία». Δηλαδή ο Νταβούτογλου αναγνωρίζει ουσιαστικά ότι οι Κούρδοι της Συρίας μπορούν να αποσχιστούν, όπως έκαναν και οι Κούρδοι του Ιράκ.

Εξάλλου, ούτε και οι ΗΠΑ επιθυμούν μιαν άλλη εστία φωτιάς, μετά το Μεσανατολικό και την κρισιμότητα με το πυρηνικό πρόγραμμα και τις αυτοκρατορικές βλέψεις του Ιράν. Η Τεχεράνη στηρίζει το καθεστώς Άσαντ και δεν θα ανεχθεί νέες κουρδικές προκλήσεις είτε στη Συρία είτε στο έδαφός του.

Η Ρωσία διατηρεί τη μόνη ναυτική βάση της στη Μεσόγειο, στην Ταρτούς της Συρίας. Έχει πάρα πολλούς λόγους να αμφισβητεί την αμερικανική επιρροή στην περιοχή. Με την Κίνα, παρεμβάλλουν σταθερά βέτο σε κάθε προσπάθεια αποκαθήλωσης του Άσαντ. Το Ισραήλ ανησυχεί έκδηλα με όσα συμβαίνουν στη Συρία, ιδιαίτερα μετά τις απειλές για χρήση χημικών αλλά μάλλον βολεύεται με τον Σύρο Πρόεδρο, επειδή δεν θα ήθελε να δει να επιβάλλονται και στη Συρία οι μουσουλμάνοι. Όμως, πτώση του Άσαντ, θα σήμαινε πιθανόν και το τέλος της επιρροής του Ιράν στη Συρία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τέλος, βυθισμένη στην οικονομική κρίση και στην ανυπαρξία συγκροτημένης και ενιαίας πολιτικής, απλώς παρακολουθεί.

Οι μεγάλοι και ειδικά οι Αμερικανοί και το Ισραήλ δεν θα επιτρέψουν ο καλός σύμμαχός τους, οι Κούρδοι να προχωρήσουν σε ανακήρυξη κράτους. Οι ανησυχίες τους είναι αλλού, στο Ιράν. Πληροφορίες από το Ισραήλ κάνουν λόγο για πόλεμο στις προσεχείς εβδομάδες, επειδή «ο χρόνος τελειώνει με το Ιράν». Η δική μας εκτίμηση είναι ότι κάτι τέτοιο είναι απίθανο, για πολλούς, ευνόητους λόγους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Άμυνας στο Ισραήλ. Συνεπώς, η «Κουρδική Άνοιξη», προς το παρόν, μάλλον θα περιμένει.

(Πηγές: «Foreign Affairs», «Le Figaro», DebkaFile, «New York Times», «The Economist» JSSNews, Infognomonpolitics, Τουρκικός Τύπος, ΚΥΠΕ).

www.simerini.com.cy