Υφέρπων ολοκληρωτισμός

του Γιάννη Τριάντη

Η τιμωρία της φερέλπιδος αθλήτριας μπορεί να στέρησε τη χώρα μας από μια πιθανή διάκριση, αλλά εισφέρει με τον τρόπο της πολύτιμο υλικό: Πυροδοτεί γόνιμες συζητήσεις και αντιμαχίες περί την ελευθερία της άποψης…

Στην άκρη λοιπόν για λίγο το Μνημόνιο και οι τοξίνες των μέτρων, που έχουν κατασκηνώσει πεισματικά, και αναπόφευκτα, επί μακρόν στη στήλη. Σήμερα θα βαδίσουμε στα δύσβατα μονοπάτια της ελευθερίας του λόγου και στις απόπειρες να ποινικοποιηθεί η άποψη… Κατ’ αρχάς, ένα ερώτημα: Σε ποιο σημείο της είναι ρατσιστική η μπαλαφάρα της νεαρής αθλήτριας; Συνέδεσε την κοινή καταγωγή-προέλευση μεταναστών-κουνουπιών (Αφρική) με την ευκολία, λόγω οικειότητος (σπιτική), στην αναζήτηση τροφής (αίμα). Χαζο-αστείο, το οποίο όμως δεν εμπεριέχει ούτε σταγόνα διάκρισης, υποτίμησης ή συκοφαντικού χαρακτηρισμού, για να ριφθεί ως ρατσιστικό στο πυρ το εξώτερον. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις ρηχές, τυποποιημένες και καταφανώς δάνειες αναφορές του κ. Κούβελου στη «διαφορετικότητα», η οποία δήθεν θίγεται από το χαζολόγημα της Παπαχρήστου. Αν δεν δημιουργούσαν θέμα τα αντιρατσιστικά αντανακλαστικά ορισμένων (ευτυχώς που υπάρχουν, ακόμη και όταν αστοχούν), το πιο πιθανό είναι να γελούσε και ο κ. Κούβελος μ’ αυτό το άνοστο αστείο. Άλλωστε, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, άλλα δείχνουν ότι τον ενδιαφέρουν και όχι η αντιμετώπιση του ρατσισμού… Ας υποθέσουμε, όμως, ότι είναι ρατσιστικής αποχρώσεως το κακότεχνο αστειάκι. Έπρεπε να τιμωρηθεί η αθλήτρια; Και η συγκεκριμένη τιμωρία συνιστά ποινική καταδίκη; Το στοιχείο –και κριτήριο– που δικαιώνει την τιμωρητική απόφαση της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής είναι ένα και μοναδικό: Ως μέλη μιας εθνικής αποστολής, οι αθλητές οφείλουν να σέβονται τους συγκεκριμένους κανόνες που διέπουν τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς. Αφ’ ης στιγμής μετέχουν, αυτόματα συνομολογούν ότι δέχονται τους κανόνες αυτούς, οι οποίοι –καλώς ή κακώς– ισχύουν. Αν διαφωνούν (π.χ., επειδή η ΔΟΕ και οι Λονδρέζοι δεν επιτρέπουν στους φιλάθλους να φοράνε μπλουζάκια με τον Τσε Γκεβάρα), ας μη μετέχουν… Από τη στιγμή, λοιπόν, που δημιουργήθηκε θέμα –με τη… γνωστή ευαισθησία της περιώνυμης ΔΟΕ να ξιφουλκεί– οι έλληνες ιθύνοντες ήσαν αναγκασμένοι να θέσουν εκτός αποστολής την αθλήτρια. Ήταν αδύνατον μέσα στον θόρυβο και στις κραυγές να αντιμετωπίσουν με ψυχραιμία τις εντυπώσεις που δημιούργησε το ιλαρό τιτίβισμα της Παπαχρήστου. Αν συνυπολογιστεί και η δεινή θέση στην οποία βρίσκεται η χώρα μας –με την παραμικρή αφορμή υβρίζεται και συκοφαντείται– προκύπτει εξηγήσιμη η απόφαση για τιμωρία, έστω και αν οι έλληνες αρμόδιοι υπερθεμάτισαν σερβίροντας βολικές κοινοτοπίες… «Ο αποκλεισμός της κ. Βούλας Παπαχρήστου δεν ήταν άσκηση λογοκρισίας», λέει ο Πάσχος Μανδραβέλης. «Ήταν εφαρμογή των κανονισμών που η αθλήτρια όφειλε να γνωρίζει, καθώς και η έμπρακτη απαξίωση αυτών που πιστεύει και είπε» («Καθημερινή», 27/7/2012)… Έχει δίκιο ο Μανδραβέλης, ο οποίος προβαίνει σε μια ενδιαφέρουσα, λεπτή διάκριση, με αφορμή το εν λόγω γεγονός. Σημειώνει ότι σεβαστές δεν είναι όλες οι απόψεις (ρατσιστικές, αντιδημοκρατικές κ.ά.), αλλά απολύτως σεβαστό πρέπει να είναι το δικαίωμα οιουδήποτε να τις εκφράζει. Τουτέστιν: Είναι απαράδεκτη η ποινικοποίηση του λόγου, ακόμη και του χυδαίου ή ακραίου, αλλά επιβεβλημένη η αντιμετώπιση και η απαξίωσή του. Με άλλα μέσα και όχι με ποινικοποίηση (απαγορεύσεις, δικαστήρια και ποινικές τιμωρίες) ή με δογματικούς κανόνες δεοντολογίας, οι οποίοι λειτουργούν λογοκριτικά… Δυστυχώς, το μείζον αυτό θέμα –η ποινικοποίηση του λόγου– αντιμετωπίζεται με ασύλληπτη ελαφρότητα από ικανή μερίδα προοδευτικών ανθρώπων. Θέτουν όριο στην ελεύθερη έκφραση επειδή θεωρούν ότι έτσι προστατεύονται υπέρτερα δικαιώματα και αξίες. Ότι έτσι αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι χολερικές διακρίσεις, ο ρατσισμός, ο αντισημιτισμός κτλ. Άνθρωποι καλών προθέσεων φτάνουν στο σημείο να προτείνουν και να υπερασπίζονται την απαγόρευση βιβλίων ή την ποινική δίωξη και τιμωρία εκείνων που απορρίπτουν ή σχετικοποιούν ιστορικά γεγονότα (π.χ., Ολοκαύτωμα), υβρίζουν ή χλευάζουν δόγματα, αρνούνται πατρίδες και κοινές αξίες ή εμφορούνται από ανατρεπτικές ιδέες… Έμπρακτη απόδειξη της θλιβερής και επικίνδυνης λογοκριτικής διάθεσης είναι η ποινικοποίηση του λόγου σε αρκετές χώρες της Ευρώπης. Έτσι, ασκήθηκε δίωξη εναντίον του φιλοσόφου Ροζέ Γκαροντί και απαγορεύτηκαν (!) τα βιβλία του. Έτσι, συζητείται και επιδιώκεται να τίθενται εκτός νόμου φιλοναζιστικά κόμματα και φαιά μορφώματα, όπως, καλή ώρα, η Χρυσή Αυγή… Πρόκειται για ακατανόητη και άκρως επίφοβη εμμονή, η οποία φέρει μέσα της το σπέρμα του ολοκληρωτισμού. Αλλά με σταλινική λογική και φασιστικούς, λογοκριτικούς νόμους δεν αντιμετωπίζεται η φρικώδης κηλίδα του κραυγαλέου ρατσιστικού και του υφέρποντος ή απροκάλυπτου αντισημιτισμού. Απεναντίας: Οι απαγορεύσεις και οι διώξεις την αυγατίζουν. Οι ποικιλώνυμοι ρατσιστές κερδίζουν άκοπα το φωτοστέφανο του διωκόμενου και του θύματος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η επιρροή τους… Οι υπερασπιστές της ποινικοποίησης του λόγου μπερδεύουν ασυγχώρητα το αναγκαίον της διαπαιδαγώγησης με το δήθεν παιδαγωγικόν της καταστολής. Έτσι, περιφρονούν το ανεκτίμητον –την οξυγονούχο ελευθερία του λόγου και των απόψεων– και υπερασπίζονται το ολέθριον. Τη φίμωση, την απαγόρευση, τη δίωξη και τον εγκιβωτισμό των απόψεων σε δεδομένο ανελαστικό και ασφυκτικό πλαίσιο. Άπαξ διά παντός: Η ελευθερία του λόγου ούτε περιορίζεται ούτε σχετικοποιείται. Δεν έχει νόημα αν δεν υπάρχει απόλυτη η ελευθερία, χωρίς αστερίσκους και προϋποθέσεις. Ακόμη και όταν εκλύει χυδαίες ή φασιστίζουσες απόψεις, είναι απείρως προτιμότερη από τις απαγορεύσεις και την ποινικοποίηση. (Οι συκοφαντίες προσώπων και τα κρούσματα φασιστικής συμπεριφοράς είναι άλλης τάξεως ζήτημα, το οποίο αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά από τον Ποινικό Κώδικα.) Οι ιδέες, η πίστη, τα δόγματα και τα ιστορικά γεγονότα δεν κινδυνεύουν από την κυκλοφορία ενάντιων απόψεων, αναιρετικών, αναθεωρητικών, χυδαίων ή υβριστικών. Τελεία και παύλα… ΥΓ.: Με τρίμηνη διαγραφή από την ΕΣΗΕΑ τιμωρήθηκε ο Πάσχος Μανδραβέλης, επειδή χαρακτήρισε «αδιάφορη απώλεια» για την κοινωνία το ότι δεν είχαμε ΕΡΤ για κάποιες ημέρες λόγω απεργίας… Αδιανόητο, πλην αληθινό. Η ολέθρια ποινικοποίηση που λέγαμε. Η δυσανεξία απέναντι στην έναντι άποψη που εξέφρασε το σημείωμα του Μανδραβέλη, με το οποίο –ειρήσθω εν παρόδω– η στήλη ουδόλως συμφωνεί… Άκρως επίφοβο δείγμα εκ μέρους του Πειθαρχικού της Ένωσης Συντακτών.  www.paron.gr