ΒΙΒΛΙΟ "Η Ανατομία του Πολέμου στο Κουρδιστάν"

Παναγιώτης Ήφαιστος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς

Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μουράτ Καραγιλάν «Η Ανατομία του Πολέμου στο Κουρδιστάν»,σε μετάφραση Σάββα Καλεντερίδη. Μια εξαιρετική απόδοση στα ελληνικά, από έναν καλό γνώστη της τουρκικής γλώσσας, της Τουρκίας και του Κουρδικού Ζητήματος.

Το βιβλίο δεν θα μπορούσε να είχε κυκλοφορήσει σε πιο κατάλληλη στιγμή. Η περιοχή κυριολεκτικά κοχλάζει. Οι εξελίξεις αυξάνουν τις πιθανότητες να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις δημιουργίας του μεγάλου κουρδικού κράτους σε μια από τις στρατηγικά πλέον σημαντικές περιοχές του κόσμου.

Ο αναγνώστης του βιβλίου αυτού θα γίνει σοφότερος για τις πολλές πτυχές αυτού του μεγάλου ζητήματος. Την ιστορική διαδρομή των Κούρδων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τις περιπέτειές τους το 19^οκαι 20^ο αι., τις πολλές τάσεις και αποχρώσεις στο εσωτερικό του κουρδικού έθνους και την αφετηρία και εξέγερση κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου μέχρι και σήμερα.

Είναι ταυτόχρονα ένα βιβλίο ιστορίας, διεθνών σχέσεων, πολιτικής επιστήμης, τέχνης του πολέμου –και ιδιαίτερα της τέχνης του ανταρτοπολέμου- και παράλληλα ένα βιβλίο από το οποίο αναβλύζει η αξίωση πολιτικής αυτοδιάθεσης. Γραμμένο από τους πρωταγωνιστές της εξέγερσης των Κούρδων τις τελευταίες δεκαετίες, επιπλέον, είναι μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη παραστάσεις ενός εν εξελίξει αγώνα ανεξαρτησίας. Μια πραγματικά ελκυστική εξιστόρηση.

Η ιστορική αφήγηση αρχίζει από την εποχή των Μήδων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, φτάνει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στη γένεση του νεοτουρκικού κράτους, του οποίου αν και αρχικά οι Κούρδοι υπήρξαν συν-ιδρυτές τελικά ξεχάστηκαν. Η ανάλυση αγγίζει σημαντικές πτυχές των προβλημάτων της Μέσης Ανατολής και της τουρκικής πολιτικής και της στρατηγικής αφομοίωσης των Κούρδων μέσα στο Ατατουρκικό κράτος. Συνεχίζει με την ανάλυση των αφετηριών του ένοπλου αγώνα τη δεκαετία του 1980 και με την εξιστόρηση της επαναστατικής δράσης, των πολλών τάσεων στο εσωτερικό του κουρδικού κινήματος, με τις ταραχώδεις επαναστατικές συνδιασκέψεις, την ανελέητη σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, τις αλλαγές της στρατηγικής των γειτονικών κρατών και τις επιπτώσεις πάνω στο κουρδικό κίνημα μέχρι και τη σύλληψη του Οτζαλάν.

Τα τελευταία μέρη είναι μια εκπληκτική ανάλυση για τον τρόπο που τίθεται σήμερα το κουρδικό ζήτημα, αλλά και των διλημμάτων της Τουρκίας. Χωρίς την παραμικρή αντι-τουρκική διάθεση και αναλογιζόμενος αυτό το μεγάλο ζήτημα μετά την ανάγνωση αυτού του σημαντικού βιβλίου, κανείς σκέπτεται πως η ανάλυσή του αφορά ζωτικά πρωτίστως την ίδια την Τουρκία. Αφορά τη βιωσιμότητα του τουρκικού κράτους πέραν της στενόμυαλης και κοντόφθαλμης θέσης πως «οι Κούρδοι είναι Τούρκοι» και οδηγεί σε συμπεράσματα για τα προβλήματα και τα διλήμματα της τουρκικής πολιτικής.

Αν ήμουν Τούρκος και διάβαζα αυτό το βιβλίο, θα έκανα δεύτερες σκέψεις για τη σοφία της τουρκικής στρατηγικής τις τελευταίες δεκαετίες και για τις πιθανές διεξόδους ενός τόσο σύνθετου προβλήματος. Επειδή ακριβώς τα πάντα είναι ρευστά και επειδή οι ευκαιρίες των διαφόρων κομματιών του κουρδικού έθνους για αυτονομία ή ανεξαρτησία αυξάνονται όσο αυξάνεται η ένταση και οι διεθνείς διενέξεις στην περιοχή, μια νέα τουρκική πολιτική αυτονομίας των Κούρδων ίσως να μην είναι πλέον πολύ μακριά. Η Άγκυρα ίσως να μην έχει καλύτερη διέξοδο. Ίσως να είναι η μόνη επιλογή.

Η στρατηγική διάσταση, τώρα, δεν είναι αμελητέα. Διαβάζοντας το βιβλίο κανείς πείθεται πως το Κουρδικό είναι το σημαντικότερο διεθνές ζήτημα της Μέσης και Μείζονος Ανατολής. Αφορά τις πιθανές διασπάσεις ή εσωτερικές ανασυντάξεις κρατών –στο Ιράκ αυτό είναι ήδη πραγματικότητα, ενώ ένας πόλεμος στη Συρία καθιστά την αυτονομία των κούρδων εκεί βέβαια-, τις επερχόμενες αλλαγές συμμαχιών, τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πόρων και τις παγκόσμιες στρατηγικές ισορροπίες. Αφορά ασφαλώς ζωτικά και τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.

Κανείς απαιτείται να γνωρίζει –και το βιβλίο πείθει γι’ αυτό- ότι οι Κούρδοι ανήκουν σε μια ειδική κατηγορία εθνών. Δεν πρόκειται για κάποια μικρή μειονοτική εθνότητα εγκλωβισμένη μέσα σε κάποιο από τα 200 περίπου κράτη της μετα-αποικιακής εποχής για την οποία τίθεται απλά ζήτημα στέρησης των πολιτικών δικαιωμάτων. Οι Κούρδοι είναι ένα ιστορικό έθνος πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων και αξιώνουν πολιτική κυριαρχία. Η ιστορία θα δείξει τι μορφή μπορεί να πάρει αυτή η πολιτική κυριαρχία.

Η τυπική νομική απάντηση είναι ότι η κρατική ακεραιότητα των κρατών-μελών του ΟΗΕ θεωρείται απαραβίαστη. Ασφαλώς και έτσι είναι και ούτε κανείς μπορεί ελαφρά τη καρδία να υποστηρίξει την άτακτη διάσπαση του νεοτουρκικού κράτους ή κάποιου άλλου κράτους. Ούτε νομίζω κάτι τέτοιο είναι η αξίωση των κύριων ρευμάτων του κουρδικού κινήματος. Η αρχή της κρατικής ακεραιότητας, εν τούτοις, δεν απαντά σε ένα δύσκολο και ίσως αναπάντητο ερώτημα για το τι γίνεται όταν η «μειονότητα» δεν είναι μερικές χιλιάδες μιας εθνοτικής ομάδας, αλλά πολλές δεκάδες εκατομμύρια ενός μεγάλου και ιστορικού έθνους στερούμενου κρατικής κυριαρχίας.

Ενώ η κατάρρευση της αποικιοκρατίας και η ανεξαρτησία 200 περίπου κρατών έγινε στη βάση της αρχής της αυτοδιάθεσης και της αρχής «one man one vote» (διαφορετικά θα είχαμε πάνω από 5000 κράτη), κάποια μεγάλα έθνη εγκλωβίστηκαν μέσα σε άλλα μεγάλα κράτη. Οι Κούρδοι επιπλέον είναι ένα «πολλαπλά εγκλωβισμένο έθνος». Μεγάλες και συμπαγείς ενότητες αυτού του έθνους είναι διάσπαρτες κυρίως στην Τουρκία, το Ιράκ, τη Συρία και το Ιράν.

Το Κουρδικό Ζήτημα τίθεται μετ’ επιτάσεως ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του 21^ου αιώνα. Η ρευστότητα της διεθνούς πολιτικής, οι αλλαγές συμμαχιών στη Μέση Ανατολή σε συνδυασμό με την αλλαγή πολλών καθεστώτων και το ενδεχόμενο μεγάλων επερχόμενων συρράξεων, είναι μερικοί μόνο παράγοντες που θα επηρεάσουν την εξέλιξή του. Το μεγάλο πλην διάσπαρτο κουρδικό έθνος αναζητεί αυτονομία, πολιτική αυτοδιάθεση, πατρίδα και εθνική ανεξαρτησία. Οι βαθμίδες αυτών των αξιώσεων, επιπλέον, ποικίλουν ανάλογα με το κράτος στο οποίο αναφερόμαστε και εντός του οποίου βρίσκονται κομμάτια του κουρδικού έθνους. Η ενοποίηση αυτών των κομματιών, επίσης, κάτω από ένα νέο μεγάλο κράτος δεν είναι πλέον σενάριο ιστορικής φαντασίας. Εξαρτάται, εν πολλοίς, από την έκβαση των διενέξεων που συντρέχουν στη Μέση και τη Μείζονα Μέση Ανατολή.

Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στις Εκδόσεις «Ινφογνώμων» για τη σημαντική αυτή βιβλιογραφική συνεισφορά αναφορικά με ένα μεγάλο ιστορικό ζήτημα που τίθεται έντονα στην εποχή μας και που αφορά ζωτικά την ελληνική εξωτερική πολιτική. Κάθε ενδιαφερόμενος αξίζει να το διαβάσει.

Εκδόσεις Ινφογνώμων