Η ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ 1912 ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Του Μάνου Μεγαλοκονόμου

Πρέσβη ε.τ

Τα διδάγματα που βγαίνουν από τη μελέτη της εποχής των Βαλκανικών πολέμων και ιδίως του πρώτου είναι ότι η Eλλάδα πέτυχε όχι μόνο – το και σπουδαιότερο- πολεμικές νίκες αλλά και πολιτική και διπλωματική προέλαση στο διεθνές τότε προσκήνιο. Για να πετύχει, πέρα φυσικά από την ανδρεία των ελλήνων πολεμιστών, χρησιμοποίησε και σωστές κινήσεις και επωφελήθηκε από συγκυρίες που την βοήθησαν αποφασιστικά για τη νίκη. Αυτές οι συγκυρίες και οι κινήσεις ήταν, τελείως περιληπτικά:

Σε ότι αφορά την διεθνή συγκυρία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως,  κατά τους ιστορικούς, οι δύο παρακάτω καταλύτες:.

Ο πρώτος : Η διάψευση των ελπίδων που είχε αρχικά δημιουργήσει το κίνημα των Νεοτούρκων που είχαν υποσχεθεί ισοπολιτεία στις οθωμανικές κτήσεις αλλά αντ’ αυτής είχε και πάλι εξαπολυθεί πολιτική τυραννίας εις βάρος των χριστιανών υπηκόων. Έτσι έγινε πιό επείγων  και πιό συγκεκριμένος ο στόχος των χριστιανών των βαλκανίων: Νααπελευθερώσουν τις ευρωπαϊκές περιοχές της Αυτοκρατορίας, στις οποίες ζούσαν κυρίως χριστιανοί και να δημιουργηθούν οι δυνατότητες ελεύθερης ανάπτυξής τους σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

Ο δεύτερος καταλύτης  για την συνεννόηση μεταξύ των τεσσάρων βαλκανικών κρατών ήταν και κάτι, φαινομενικά, όχι τόσο σχετικό. Πρόκειται για την κήρυξη του πολέμου κατά της Τουρκίας, την 16η Σεπτεμβρίου του 1911, από την Ιταλία και η απόβαση, στο πλαίσιο αποικιακού πολέμου στη Β Αφρική, ιταλικών δυνάμεων στην περιοχή της σημερινή Λιβύης.

Στις κατάλληλες κινήσεις που αναφέρθηκαν πρέπει να σημειώσουμε

Την Αναζήτηση συμμάχων. Μόλις ο Βενιζέλος πληροφορήθηκε τα της συμμαχίας Σερβίας-Βουλγαρίας  ανέθεσε στον Πρέσβη Δημ. Πανά να υποβάλει στην βουλγαρική κυβέρνηση σχέδιο συμμαχικής αμυντικής συνθήκης.

Την αποφασιστικότητα του ηγέτη . Η αποφασιστικότητα  των ηγεσιών είναι ίσως το πιό λεπτό σημείο κρίσεως σε περίπτωση που ένα έθνος πηγαίνει για πόλεμο. Ο Βύρων Θεοδωρόπουλος. αναφερόμενος στο θέμα αυτό στο βιβλίο του «Το παράλογο στις διεθνείς σχέσεις» γράφει: Πρέπει να οριοθετήσουμε το «παράλογο» απέναντι στο «παράτολμο», Το παράτολμο ενέχει βέβαια ένα στοιχείο κινδύνου, είναι όμως μια ενέργεια που γίνεται με επίγνωση ότι είναι ριψοκίνδυνη, με έναν υπολογισμό πάντως των πιθανοτήτων επιτυχίας/αποτυχίας αλλά και με συνυπολογισμό κέρδους/ζημίας και με ανάληψη συνειδητών κινδύνων. Έχει συνεπώς κάποια δική του λογική βάση

Χρησιμοποιήθηκε κατάλληλα επίσης το κρίσιμο στοιχείο της σωστής, επίκαιρης και έγκυρης πληροφόρησης

 Η σωστή εκτίμηση των δυνάμεων φίλιων και εχθρικών είναι ένας άλλος παράγοντας που χρησιμοποιήθηκε σωστά στην συγκεκριμένη περίσταση. Μέσα σε αυτές τις εκτιμήσεις πρέπει να κατατάξει κανείς και την εκτίμηση που γίνεται για την συνοχή και τις αντοχές του δικού μας του κόσμου, του ελληνικού λαού. Πράγματι σε τέτοιες δύσκολες στιγμές της ιστορίας το βασικό στοιχείο που χρειάζεται είναι η αρμονία μεταξύ λαού και ηγεσίας και γενικότερα η εθνική συνοχή.

Αναφέροντας τα παραπάνω που μας βοήθησαν για την απελευθέρωση της Βόρειας Ελλάδας και των νήσων πριν εκατό χρόνια έχω τον πειρασμό να αναρωτηθώ:  Σε τι μπορούν να μας βοηθήσουν αυτά τα στοιχεία που προανέφερα σήμερα, εκατό χρόνια μετά στην άλλη, την σημερινή  ιστορική κρίση που βιώνουμε; Τότε, θα πει κάποιος, προετοιμαζόταν ένας απελευθερωτικός πόλεμος και τελικά επήλθε μια μεγάλη σύγκρουση. Τώρα, εκατό χρόνια αργότερα, δεν έχουμε πόλεμο, άρα αυτά δεν έχουν τόση σημασία. Πιστεύω, αντίθετα, ότι και τώρα έχουμε πόλεμο ή ας ονομάσουμε το φαινόμενο: μεγάλης, ίσως και παγκόσμιας  έκτασης πολιτική σύγκρουση. Πολιτική σύγκρουση που εμφανίζεται να έχει οικονομικό χαρακτήρα. Ξεχνούμε όμως, όταν λέμε κάτι τέτοιο, ότι οι Κυβερνήσεις σήμερα είναι κυβερνώμενες σε πολύ υψηλό  βαθμό από το μεγάλο διεθνές κεφάλαιο. Και ότι κάθε παρόμοια μεγάλη οικονομική κρίση έχει τελικά αποτελέσματα όχι απλώς πολιτικά αλλά κυριολεκτικά υπαρξιακά, κυρίως για χώρες όπως η Ελλάδα, όπως όλες σχεδόν οι χώρες της ευρω-περιφέρειας και συγκεκριμένα του ευρωπαϊκού  Νότου.  Συνεπώς όλα τα παραπάνω διδάγματα ισχύουν και πρέπει να μας καθοδηγούν και σήμερα:

Δεν χρειάζεται μήπως σήμερα  άριστη γνώση της  Διεθνούς συγκυρίας;  ”Η έγκαιρηαναζήτηση συμμάχων; Υπάρχουν εν δυνάμει σύμμαχοι και εκτός Ευρώπης και μάλιστα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίζουμε ότι η χώρα που έχει ωφεληθεί περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση , η Κίνα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να καταστήσει την Ελλάδα σημείο εισόδου και βασικής εμπορο-οικονομικής επαφής με την Ε.Ε. ”Η αποφασιστικότητα του ηγέτη; Υπάρχει; Ίσως και να υπάρξει... ‘’Η σωστή εκτίμηση των πολιτικών δυνάμεων; Επίσης μπορεί και να υπάρξει κάποια στιγμή. ‘’Και η εθνική συνοχή; Εδώ είναι που μπλέκουμε. Οι κινήσεις των πολιτικών μας δυνάμεων κάθε άλλο παρά ετοιμάζουν  τη χώρα για ένα τέτοιο χαρακτηριστικό. Αντίθετα γίνεται κάθε προσπάθεια για την ικανοποίηση ισχυρών συντεχνιών και πελατειακών σχέσεων με αποτέλεσμα την κατάτμηση των θεωρητικά ίσων πολιτών σε κατηγορίες ανίσων υπηκόων. Πάρετε το παράδειγμα των προνομίων των υπαλλήλων της Βουλής, πάρτε το παράδειγμα των περίεργων κατηγοριοποιήσεων των παροχών για τα τέκνα. και πότε δικαιούνται οι γονείς κάποιο επίδομα, και  αν, και αν.... Οι αλλαγές στο φορολογικό και η πολυνομία γενικότερα,  Οι αποδείξεις για την εφορία. Το πρωί λέγεται ότι θα υπολογίζονται για φοροαπαλλαγές, το μεσημέρι ότι δεν θα υπολογίζονται και το βράδυ αναγγέλλεται ότι αν δεν υπάρχουν αρκετές  θα υποστούν προσθετα βάρη οι φορολογούμενοι. Η επική κυριολεκτικά περιπλανηση της «λίστας Λαγκάρντ». Δημιουργούνται δηλαδή στον κόσμο μας χωρίς κανένα σοβαρό λόγο παρά μόνο από έλλειψη προετοιμασίας, φόβοι και ανασφάλειες που επιτείνουν την κατάτμηση του κοινωνικού ιστού και εμποδίζουν την δυνατότητα  οποιασδήποτε ενότητας και συνοχής του Εθνους. ‘’ Και όμως όλα τα παραπάνω διδάγματα του 1912 ήταν και  είναι ανεκτίμητα μαθήματα από κείνη την προ εκατό ετών εποχή, ανεκτίμητα για τη δική μας αλλά και  για κάθε, πιστεύω, εποχή.

Τις αμαρτίες, να τις ονομάσω έτσι καλύτερα,  που έχουμε κάνει εμείς στην Ελλάδα  και τη διαφθορά του συστήματος μας τις πληρώνουμε ακριβά σήμερα. Αυτό μπορεί και να φαίνεται δίκαιο. Δεν χρειάζεται όμως να πληρώνουμε και τις συνομωσίες και τις αθλιότητες του μεγάλου ευρωπαϊκού κεφαλαίου, τις διαπραχθείσες προ τριάντα περίπου ετών. Αυτά που κάναμε εμείς θα τα υποστούμε είτε με ευρώ, είτε με δραχμή, είτε με οβολούς. Αυτά που διέπραξαν όμως οι ευρωπαίοι και άλλοι δυτικοί "οικονομολόγοι" τα υφιστάμεθα επίσης και αυτά εμείς μαζί με τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό Νότο.

Στην Ελλάδα είχαμε παραγωγή και εξαγωγές μικροβιομηχανικές : υφαντουργία, σιδηρουργία, γεωργικά, ορυκτά, ναυπηγικά και λίγα άλλα. Και τα χάσαμε με την υιοθέτηση του ευρώ και της απόλυτα ανεξέλεγκτης παγκόσμιας αγοράς. Σαν να μπήκαμε όχι σε Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά σε Ευρασιατική ένωση. Ο Ευρωπυρήνας βέβαια βγάζει και εξάγει ακόμη ηλεκτρονικά, αυτοκίνητα, μηχανές. Ήδη όμως η Κίνα άρχισε, για να χρησιμοποιήσω δύο μόνο από χιλιάδες παραδείγματα,  να παράγει Volkswagen (με πατέντα της Γερμανίας), και αρχίζει οσονούπω Jaguar με πατέντα της Βρετανίας καθώς και άλλα ευρωπαϊκά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Ο λόγος είναι ότι η τεχνολογία και το μεγάλο κεφάλαιο πέρασε από τους δυτικούς στις δύο μεγάλες ασιατικές χώρες (Κϊνα και Ινδία) αλλά και σε άλλες, όπου η αμοιβή της εργασίας είναι μικρό μόνο ποσοστό των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Οι κινέζοι όμως αποδείχθηκαν εξυπνότεροι από τους δυτικούς. Και ξέρουν τι θέλουν. Και βελτιώνουν τα πάντα. Όταν θα αρχίσουν τα κινέζικα υψηλών προδιαγραφών προϊόντα να πιέζουν το Βερολίνο με εκατομμύρια παντοειδείς και πάμφθηνες εξαγωγές προς την Γερμανία, τότε θα ξυπνήσουν και οι λοιποί ευρωπαίοι και θα προσπαθήσουν - αργά πολύ αργά - να διορθώσουν τις ενέργειες του μεγάλου κεφαλαίου που ξεκίνησαν στα έτη 1980-1990.
Θα έχει έλθει εν τω μεταξύ η σειρά των εγγονών μας να περάσουν μια ζωή  ανεργίας και εξαθλίωσης.

Αυτά που λέγονται ότι η δύση θα παράγει ... "υπηρεσίες" και μόνο υπηρεσίες είναι λόγια χωρίς μελλοντικό τουλάχιστον αντίκρυσμα. Οι ασιάτες τις παράγουν και θα τις παράγουν ακόμη περισσότερο - και ακόμη καλύτερα - και πολύ πολύ φθηνότερα.

Το συμπέρασμα είναι ότι σήμερα η αποκατάσταση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας αποτελεί πρωταρχική αναγκαιότητα. Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να υλοποιηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν τις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου ανταγωνιστικές και αυτό όχι με εργαλείο την αύξηση της φορολογίας, και την ανελέητη μείωση μισθών ούτε με την απόλυτη ελευθερία κινήσεως κεφαλαίων και τεχνολογίας μεταξύ κοινωνιών με ιλιγγιώδεις διαφορές εργατικών αμοιβών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να συγκρατηθεί η γνώμη του γάλλου  νομπελίστα της οικονομίας MauriceAllais σχετικά με την ανάγκη αναθεωρήσεως των Συνθηκών της Ε.Ε. ιδιαίτερα σε  ό,τι αφορά στην απαραίτητη ενδυνάμωση της αρχής της κοινοτικής προτιμήσεως.

Πρέπει δηλαδή να εξαλειφθούν το ταχύτερο οι γενικότερες αιτίες που έφεραν στη σημερινή δεινή οικονομική κατάσταση όλη την ευρω-περιφέρεια.  Ουσιαστικά σε μια κατάρρευση που δείχνει συνεχώς να επεκτείνεται και που δημιουργήθηκαν από συγκεκριμένες, όπως ειπώθηκε, ηθελημένες και συχνά ξεχασμένες, πράξεις του παρελθόντος. Χρησιμοποιώντας τα κεφάλαια και την τεχνολογία, προϊόντα μόχθου των χωρών της δύσης, και με κίνητρο το μέγιστο δυνατό κέρδος, επωφελήθηκαν του χαμηλού κόστους στις χώρες της Ασίας. Και έτσι  κατέστρεψαν την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Συνέπεια τους είναι το σημερινό δημοσιονομικό πρόβλημα, τα χρέη των ευρωπαϊκών οικονομιών, η γενικευμένη ανεργία στη δύση, και τελικά ο διαχωρισμός σε Βόρειους και Νότιους στο πλαίσιο της Ε.Ε.

Μια ελληνική πρωτοβουλία λοιπόν με αυτό τον στόχο θα έφερνε και πάλι τη χώρα μας στο προσκήνιο, όχι μόνο για τα χρέη της όπως τα τελευταία χρόνια αλλά και για το ενδιαφέρον της για το μέλλον της Ευρώπης. Και θα έχει θετικές επιπτώσεις για την εικόνα και το κύρος της. Γιατί, αν όχι η Ελλάδα, όλο και κάποιος άλλος θα αναλάβει σύντομα αυτή την πρωτοβουλία, αφού η προ πολλού ξεχασμένη  έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης έχει ξανά αναδυθεί από θα βάθη της λήθης. 

Επιστρέφοντας ξανά στα δικά μας προβλήματα πιστεύω ότι οποιαδήποτε διευρωπαϊκή κίνηση ή πρωτοβουλία δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα βιώσιμο αν δεν επέλθει μέσα στη χώρα μας η αλλαγή που απαιτεί από καιρό τώρα τόσο ο λαός της Ελλάδος όσο και η μοίρα της.

Χρόνια τώρα διαιωνίζονται κρίσιμα  και ακανθώδη προβλήματα που όχι μόνο δεν λύνονται αλλά, αντιθέτως, επιδεινώνονται σχεδόν ενσυνείδητα. Έτσι έχουμε αναπτύξει πολλά, κυριολεκτικά θανάσιμα, για τον τόπο μας «αμαρτήματα»: Να απαριθμήσω μερικά:

-Η Αποδόμηση της έννοιας του έθνους και υπονόμευση της ιστορικής συνείδησης των παιδιών μας,

-Η υποβάθμιση της γλώσσας μας,

-Ο ευτελισμός τών αξιακών προτύπων μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα μεταμοντέρνας ελαφρότητας,

-Η υποβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της χώρας,

-Η κλιμακωτή κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους

-Η διεύρυνση της οικονομικής ανισότητας όσο ποτέ άλλοτε στα τελευταία χρόνια

-Η απαθής ανοχή τού δημογραφικού μαρασμού και, μερικές φορές, η με συμμετοχή της πολιτικής ηγεσίας  ενθάρρυνσή του.

-Ο υποβιβασμός της διαπραγματευτικής μας ισχύος

Έχει δηλαδή παρατηρηθεί στη χώρα μας μια συνεχής τάση αυτοκαταστροφής που κανονικά χρειάζεται ψυχολογική ανάλυση. Και μια τέτοια ανάλυση δεν μπορεί παρά να καταλήξει στο ότι η συμπεριφορά αυτή κατατείνει στο να επιφέρει προσωπική ζημία στο κάθε ένα μέλος της κοινωνίας μας. Οι έννοιες που έχουν τεχνητά φυτευτεί στον κάθε έλληνα συνδέονται με μια αίσθηση αυτο-απαξίωσης και αποφυγής προβολής της ταυτότητός του, μια παράλογη έλλειψη περηφάνειας και αυτοσεβασμού και μια ως αποτέλεσμα των παραπάνω, εμποτισμένη  υποψία ότι του αξίζει, αξίζει στον καθένα μας, να υποφέρει. Και η αίσθηση αυτή επιτείνεται στον κάθε  συμπατριώτη μας καθώς βλέπει καθημερινά την ηγεσία του να απαξιώνεται με πράξεις και παραλείψεις. Για λόγους και μόνο αυτοσυντηρησίας δηλαδή, είναι καιρός, επί τέλους, να γίνει και στη χώρα μας κατανοητό ότι όταν πρόκειται για εμπιστοσύνη προς την ηγεσία καμία οργάνωση και καμία χώρα δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς αυτήν. Χωρίς δε ήθος στην ηγεσία, χωρίς ήθος στους πολίτες η εμπιστοσύνη αυτή δεν πρόκειται να αποκατασταθεί.

Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η ανάγκη άσκησης Ήθους στα λειτουργήματα πρέπει να αποτελέσει σημαία των πιο φωτισμένων μελών της κοινωνίας μας και να προωθηθεί η ιδέα της ανάγκης συστηματικής διδασκαλίας του σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Το Ήθος μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί και να ενσταλαχθεί στους νέους ανθρώπους με κάθε κατάλληλο τρόπο έτσι ώστε να διακρίνει ο καθένας καθαρά το δίκαιο από το άδικο, το σωστό από το λάθος και να εφαρμόσει την κρίση αυτή στην πράξη.

 Πιστεύουμε ότι όσο περισσότερο θα συνειδητοποιείται  η συμπεριφορά που επιβάλλει το Ήθος, τόσο περισσότερο θα γίνεται έμφυτη η ανάγκη αυτή και τόσο περισσότερο θα αυξάνεται η αλληλεγγύη και τελικά η ενότητα και η αυτοπεποίθηση του έθνους: Για να αλλάξει έτσι ο τρόπος εκτίμησής των πολιτών για τον τόπο των αλλά και να προωθήσει τη σκέψη και την ελπίδα ότι πραγματοποιείται επί τέλους κάποια σημαντική βελτίωση στη ζωή των. Δεν βλέπουμε, όπως λέει ένας γνωστός συγγραφέας, γιατί να νιώθουμε απέναντι στο έθνος μας μικρότερη εκτίμηση απ’ αυτή που έχουν «οι Σκανδιναβοί, που, έχοντας προηγμένη εθνική συνείδηση, δεν ανέχονται την κατωτερότητα και την υποτέλεια , μια στάση δηλαδή που αποτελεί τεράστιο  ηθικό και ψυχολογικό κίνητρο για απεριόριστη πρόοδο».

Πρέπει ακόμη, κα τελειώνω με αυτό, να ξαναθυμηθούμε ότι η χώρα μας είναι μια μοναδική διεθνής γέφυρα. Γέφυρα πολιτισμών, γέφυρα θρησκειών, γέφυρα δημοκρατίας, γέφυρα αγώνων ανεξαρτησίας, γέφυρα πληθυσμιακών μετακινήσεων. Γέφυρα και σταυροδρόμι τελικά, σήμερα, θαλάσσιου ορυκτού πλούτου και ελπίδας για το μέλλον.

«Η ιδιαιτερότητα αυτή των Ελλήνων», (γράφει ο φίλος Μούρτος, αναφερόμενος στα γνωστά ιδιαίτερα θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά μας), « ίσως δεν θα ήταν τόσο κρίσιμη για το μέλλον μας αν η Ελλάδα δεν βρισκόταν σε τόσο κομβικό γεωστρατηγικό σημείο της γης. Εδώ συναντώνται τρεις ήπειροι, πολλοί πολιτισμοί, γλώσσες ξένες μεταξύ τους, δύο ανταγωνιστικές θρησκείες, δύο λαοί διαφορετικής προέλευσης, νοοτροπίας και χαρακτήρα, δύο διαφορετικά κράτη με ουσιώδεις διαφορές στον πολιτικό τους πολιτισμό. Και όλα αυτά με ένα πρόσθετο σημαντικό δημογραφικό παράγοντα, καθόσον στο συγκεκριμένο αυτό σημείο συγκρούεται η υπογεννητικότητα της Ευρώπης με τον καλπάζοντα υπερπληθυσμό της Ασίας».  Και στη χώρα αυτή, στην Ελλάδα, προσθέτω τώρα, δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό ότι όπως αναφέρεται από τον καθηγητή του Χάρβαρντ Τζών Ρόλς «Η θεμελιώδης αρχή των διεθνών σχέσεων δεν άλλαξε με την πάροδο των χιλιετιών. Εξακολουθούν να είναι ένας επαναλαμβανόμενος αγώνας για πλούτη και ισχύ ανάμεσα σε ανεξάρτητους πρωταγωνιστές, μέσα σε ένα καθεστώς αναρχίας»