Πώς η Ευρώπη χειρίζεται το Ισραήλ;

Οι σχέσεις Ισραήλ- Ευρώπης βρέθηκαν τη Δευτέρα στο επίκεντρο των συζητήσεων στη συνάντηση των ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες.  Ένα θέμα ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς στην Ευρώπη των 27 δεν υπάρχει ομοφωνία, ενώ το Ισραήλ έχει την εύνοια της υπερδύναμης Αμερικής.

Η ευρωπαϊκή στήριξη στην παλαιστινιακή προσπάθεια να γίνει ένα «κράτος παρατηρητής» στον ΟΗΕ τον περασμένο μήνα και η ακόλουθη ηχηρή καταδίκη του Ισραήλ σχετικά με την αναγγελία των νέων εποικισμών ήταν ένα διπλό χτύπημα σε μια χώρα που αναμένει συνήθως την ευρωπαϊκή υποστήριξη.

Η Ευρώπη, εδώ και πολλά χρόνια, μένει στο περιθώριο των συγκρούσεων, αλλά κάποιες θέσεις, όπως η απαγόρευση των προϊόντων από τους οικισμούς του Ισραήλ, του οποίου ο Νο 1 εμπορικός εταίρος είναι η Ευρώπη, εξελίσσονται και πιθανόν να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο της Ευρώπης στη σύγκρουση. Όταν έγινε πρόσφατα η ψηφοφορία στον ΟΗΕ για την αναβάθμιση του καθεστώτος της Παλαιστίνης, η έκπληξη δεν ήταν το αποτέλεσμα, αλλά ποιες χώρες δεν στάθηκαν στο πλευρό του Ισραήλ. «Ναι» ψήφισαν μεταξύ άλλων η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, ενώ κάποιοι από τους ισχυρότερους συμμάχους του Ισραήλ, όπως η Βρετανία και η Γερμανία προτίμησαν να απέχουν.

Όταν λίγο αργότερα το Ισραήλ ανακοίνωσε τη δημιουργία νέων εποικισμών, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Βρετανία,  απείλησαν ότι θα ανακαλέσουν τους πρεσβευτές τους. Μέχρι στιγμής δεν το έκαναν. Η Ευρώπη παρουσιάστηκε διχασμένη, με 14 κυβερνήσεις να υποστηρίζουν την Παλαιστίνη και 12 να απέχουν.

 Αραβικοί δεσμοί

Σήμερα η ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη θεωρείται ένα πολύπλοκο εσωτερικό θέμα στην Ευρώπη, με επικαλύψεις ιστορικής ενοχής από το Ολοκαύτωμα, την ίδια στιγμή που κάποιες χώρες, ιδιαίτερα η Γαλλία, έχουν σημαντικούς αραβικούς δεσμούς. Και με τα πρόσφατα κύματα μετανάστευσης που συνέπεσαν με την αύξηση του αντι-μουσουλμανικού συναισθήματος, το τοπίο είναι θολό και μεταβαλλόμενο. Η μετανάστευση έχει, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυξήσει τον αντι-σημιτισμό, ενώ την ίδια στιγμή κάποιοι πρώην αντισημίτες της δεξιάς επικροτούν το Ισραήλ και καταδικάζουν το «εξισλαμισμό» της Ευρώπης.

Στη Γαλλία, όλες αυτές οι τάσεις είναι σαφείς. Κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου ταξιδιού στη Γαλλία του  ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου για να παραστεί σε τελετή εις μνήμη των τεσσάρων Εβραίων που σκοτώθηκαν σε ένα σχολείο της Τουλούζης από έναν οπλοφόρο ονόματι Μοχάμεντ Μεράχ, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ δήλωσε: «Εκπροσωπείτε μια χώρα που δημιουργήθηκε μετά το Ολοκαύτωμα για να χρησιμεύσει ως καταφύγιο για τους Εβραίους. Γι’ αυτό κάθε φορά που ένας Εβραίος γίνεται στόχος επειδή είναι Εβραίος, το Ισραήλ επηρεάζεται».

Η κοινή γνώμη έχει κουραστεί από την πολύχρονη διαμάχη. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του Γαλλικού Ινστιτούτου Κοινής Γνώμης, το 78% των ερωτηθέντων υποστηρίζουν ένα παλαιστινιακό κράτος, σε σχέση με το 70% που ήταν πριν από δύο χρόνια. Σε μια παγκόσμια έρευνα της Pew,  οι Δυτικοευρωπαίοι έδειξαν μεγαλύτερη συμπάθεια για τους Παλαιστίνιους από ότι οι Αμερικανοί. Ο Jean-François Daguzan, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Fondation pour la Recherche Strat στη Γαλλία, θεωρεί ότι η λαϊκή υποστήριξη για την Παλαιστίνη έχει τόσο ιστορική όσο και σύγχρονη προέλευση. «Στο τέλος, έχουμε έναν μεγάλο αριθμό πολιτών, οι οποίοι, για διάφορους λόγους, άλλοι για συναισθηματικούς, άλλοι για ιδεολογικούς, ή κάποιοι απλά επειδή βασίζονται στο συναίσθημα της αδικίας, θεωρούν ότι οι Παλαιστίνιοι πρέπει να έχουν ένα δικό τους κράτος» σχολιάζει.

Οι ευρωπαϊκές χώρες πρωτοστάτησαν στη λύση των «δύο κρατών» πριν από τρεις δεκαετίες και πριν από τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ. Ενώ έχουν συχνά θεωρηθεί ως ένα αντίβαρο στην υποταγή των ΗΠΑ προς το Ισραήλ, έχουν διατηρήσει στενούς δεσμούς με το Ισραήλ, που συχνά μοιάζει με κοινωνική διάσταση, λέει ο Καρίμ Εμίλ Μπιτάρ, ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων στο Παρίσι. «Υπήρξε μια διάσταση απόψεων μεταξύ της κοινής γνώμης και της κυβέρνησης», σχολιάζει. Τώρα, αυτό θα μπορούσε να αλλάζει, καθώς αυξάνεται η απογοήτευση για το Ισραήλ εξαιτίας των εποικισμών. Τον Μάιο, η ΕΕ εξέδωσε μία δηκτική έκθεση για το θέμα, συζητώντας τη βιωσιμότητα της λύσης των δύο κρατών και την απαγόρευση των προϊόντων σε παράνομους εποικισμούς, ως έναν τρόπο για να προχωρήσει η ειρηνευτική διαδικασία.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να επικρότησαν τον Μαχμούντ Αμπάς στον ΟΗΕ για να ενισχύσουν τη δέσμευσή τους στη μη βία, στον απόηχο του πρόσφατου πολέμου στη Γάζα. Αλλά υπάρχει επίσης και η πολιτική στο παιχνίδι.

Ο Jonathan Schanzer, αντιπρόεδρος για την έρευνα του Ιδρύματος για την Άμυνα της Δημοκρατίας στην Ουάσιγκτον, λέει ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι επίσης απογοητευμένοι με την αδράνεια των ΗΠΑ, σε μια εποχή που έχουν να αντιμετωπίσουν εθνικές εκλογές. «Χωρίς αμφιβολία, έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν επενδύουν πλέον στις ΗΠΑ, ως τον κύριο ρυθμιστή της σύγκρουσης», λέει. «Με τη νέα φουρνιά των ηγετών εν μέσω της ευρωπαϊκής κρίσης, οι οποίοι επιθυμούν να υψώσουν το ανάστημά τους και να εξετάσουν το ρόλο του ηγέτη, καθώς και την απουσία ηγετικού ρόλου των ΗΠΑ, αυτός είναι ο τρόπος που παίζεται το δράμα».

Πολλοί αμφιβολία ότι η ΕΕ θέλει, ή είναι ικανή, να παίξει έναν πιο ουσιαστικό και ενοποιητικό ρόλο στη σύγκρουση. «Νομίζω ότι το βάρος της Ευρώπης είναι πολύ περιορισμένο, όπως ήταν πάντα, και δεν θεωρώ ότι αυτό που συμβαίνει τώρα θα αλλάξει κάτι», λέει ο Alain Dieckhoff, ένας εμπειρογνώμονας από το Ισραήλ και διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας. Αλλά ο Daniel Levy, διευθυντής του Προγράμματος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο Συμβούλιο για τις Εξωτερικές Σχέσεις του Λονδίνου, διαφωνεί, ειδικά αν η ΕΕ θα χρησιμοποιούσε την επιρροή της για το θέμα των αγαθών στους οικισμούς. «Η Ευρώπη είναι η πίσω αυλή του Ισραήλ», λέει. «Με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε να εισαγάγει μια νέα δυναμική σε αυτό».

 Πηγή: Antinews (11/12/2012), «Πώς η Ευρώπη χειρίζεται το Ισραήλ;»Άρθρο στην αγγλική: csmonitor(10/12/2012), «On Europe’s foreign agenda: how to handle Israel»