Το ευρώ... και η αναθέρμανση νέου «ψυχρού πολέμου»

Της Ζέζας Ζήκου

Μέχρι το 2007, δηλαδή πριν ξεσπάσει το τραπεζικό κραχ στην Αμερική και εξαπλωθεί στον υπόλοιπο κόσμο, ο πόλεμος των συναλλαγματικών ισοτιμιών είχε περιοριστεί από τους πρωταγωνιστές του. Η αφορμή για την αναθέρμανση ενός νέου «ψυχρού πολέμου» –οικονομικής φύσεως αυτή τη φορά– προήλθε από την κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008, γεγονός που αποτέλεσε προπομπό της σημερινής κρίσης χρέους. Και μετά την προειδοποίηση του Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, ότι το ευρώ «κινείται επικίνδυνα ψηλά», το ζήτημα παίρνει αιχμηρές διαστάσεις. Πολλοί από τους αναγνώστες μου, που έχουμε μεγαλώσει μαζί, θα θυμούνται τις άπειρες φορές που έγραφα περί «νομισματικών πολέμων». Η θεωρία επανήλθε δριμύτερη καθώς η ανθρωπότητα ξαφνικά εισήχθη στις «προβληματικές» οικονομικές σχέσεις των κυβερνήσεων. Αυτές οι σχέσεις, άναρχες στη φύση τους, συχνά διέπονται από την προσπάθεια των κρατών για την επικράτηση των δικών τους συμφερόντων. Κάτω από αυτό το πρίσμα των σχέσεων, οι χώρες προσπαθούν να κερδίσουν σε διεθνή ανταγωνιστικότητα (π.χ. αύξηση εξαγωγών, παραγωγής, μείωση εισαγωγών) μέσω της υποτίμησης των νομισματικών τους αξιών. Μέσα λοιπόν σε αυτήν τη δίνη των συναλλαγματικών πολέμων, η Ευρωζώνη έτυχε να πέσει θύμα στα δίχτυα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Ομως και αυτή δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Ο διαφαινόμενος λοιπόν οικονομικός πόλεμος εναντίον της Ευρωζώνης έχει δύο πολεμικά πεδία. Το πρώτο πεδίο αφορά την κρίση ανταγωνισμού μεταξύ του ευρώ και του δολαρίου. Η κρίση της Ευρωζώνης μπορεί να λιανθεί σχεδόν αυτόματα εφόσον το ευρώ υποχωρήσει σε ισοτιμία με το δολάριο στο ένα προς ένα, που η στήλη έχει ήδη επισημάνει από μακρού. Εφόσον λοιπόν η υποτίμηση αυτή δεν πρόκειται να συμβεί, η Ε.Ε. είναι αναγκασμένη να απορροφήσει το κόστος της δικής κρίσης χρέους. Αν η Ε.Ε. διέρχεται κρίση, αυτό οφείλεται πρωτίστως στο ευρώ. Και δεν πρόκειται για κρίση, αλλά για κρίσεις: Κρίση χρεοκοπημένης χώρας, όπως δείχνει η περίπτωση της Ελλάδας. Κρίση ανταγωνιστικότητας, που απειλεί ευθέως μια χώρα σαν την Ισπανία. Κρίση θεσμική, αφού η ανεξέλεγκτη αύξηση των ελλειμμάτων ενταφίασε οριστικά το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το οποίο υποτίθεται ότι θα έδινε την εγγύηση μιας σώφρονος οικονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη. Αυτό που κρατά το ευρώ στη ζωή είναι η σύνθετη διαδικασία που θα χρειαζόταν για την κατάργησή του και την επιστροφή των εθνικών νομισμάτων. Το βέβαιο είναι ότι βρισκόμαστε μακριά από την «υπέροχη κοινή μας τύχη», στην οποία αναφερόταν κάποτε ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ. Αμέτρητες ήταν οι χώρες που χτυπούσαν την πόρτα του ευρώ για να επωφεληθούν και εκείνες από αυτή την όαση ειρήνης. Να όμως που σήμερα η ασπίδα μετατράπηκε σε ρομφαία. Η Ευρωζώνη είναι ο αδύναμος κρίκος του παγκόσμιου συστήματος. Και το σύστημα εδώ και τρία χρόνια βρίσκεται σε βαθιά –συστημική– κρίση. Συνεχώς μεταλλασσόμενη. Από τον Μάιο του 2010 και μετά, με αφορμή την Ελλάδα, μεταλλάχτηκε στη μητέρα όλων των κρίσεων. Στην κρίση των κρατικών ομολόγων. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος. Και δεν είναι ο μόνος. Για να τον πετύχει άμεσα, χωρίς καθυστερήσεις, η Γερμανία αλλάζει δραστικά, βίαια, την Ευρώπη. Και η Ελλάδα είναι το «χρήσιμο θύμα» αυτής της ριζικής μεταβολής κατεύθυνσης των συνθηκών, που θα υπηρετούν το «δόγμα του ευρώ» που επιβάλλει ο ηγεμονισμός του Βερολίνου. Σαν να αρνούνται όλοι πεισματικά να αντικρίσουν την αλήθεια: Πως το πραγματικό πρόβλημα είναι το ίδιο το ευρώ. Ομως, θα ακολουθήσουν κι άλλα θύματα… Η ιδέα μιας νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής που θα μπορούσε να διασφαλίσει την αποφυγή της επανάληψης μιας παρόμοιας κρίσης, έχει συμφωνηθεί στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Ο ρόλος της Ελλάδας, όμως, ως «χρήσιμου θύματος» θα αποβεί ολέθριος μεν για τη χώρα μας, αλλά είναι εξαιρετικά επικίνδυνος και για τους ίδιους. Για να παρακαμφθούν οι μεγάλες αντιστάσεις σε μια τέτοια «απαγορευμένη επιλογή», η Ευρωζώνη χρειαζόταν ένα «υπαρξιακό σοκ». Οπως ακριβώς το σοκ από την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 επέτρεψε στο Κογκρέσο να εγκρίνει τη διάσωση της Wall Street από το κράτος, έτσι ακριβώς μια ελληνική χρεοκοπία θα μπορούσε να «αξιοποιηθεί» για να διασωθεί η Ευρωζώνη. Η μεγάλη αναδιάρθρωση των χρεών είναι αναπόφευκτη, εξαιτίας της απαγόρευσης της ανάληψης του χρέους μιας χώρας από άλλη χώρα. Τα εθνικά χρέη δεν μπορούν να γίνουν ευρωπαϊκά. Με βάση τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, τις αρχές των συνθηκών αλλά και όσον αφορά στις επιταγές του Συντάγματος της Γερμανίας, ο «εξευρωπαϊσμός» των εθνικών χρεών θα ισοδυναμούσε με διάβαση του Ρουβίκωνα. www.kathimerini.gr