Ο πολιτικός χαρακτήρας των δημοτικών εκλογώνΟι εκλογές τον 1954 και ο Γ. Παπανδρέου (παππούς)

Του πολίτη Παναγιώτη Παπαγαρυφάλλου
Α΄Αντιπροέδρου της Επιτροπής Ενημερώσεως για τα Εθνικά Θέματα

EΔΩ ΚΑΙ τέσσερις δεκαετίες πε­ρίπου, ο γράφων απέδειξε ότι οι δημοτικές εκλογές είχαν πά­ντοτε πολιτικό χαρακτήρα, τον οποίο οι πολιτικάντηδες δέχονται ή απορρίπτουν ανάλογα με την πολιτι­κή συγκυρία (βλ. το έργο mου «Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στα πλαίσια του Συντάγματος», εκδ. ΚΕΔΚΕ, 1995, σελ. 79-104). Εν όψει των επερχόμενων δημοτι­κών εκλογών επιχειρώ την ιστορική αναδρομή στις εκλογές του 1954 ώστε να θεμελιωθεί περισσότερο ο πολιτικός χαρακτήρας τους και ν' αναδειχθούν οι παλιμβουλίες του Γ. Παπανδρέου. Οι εκλογές αυτές (21 και 28 Νοεμβρίου) αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα των πολιτικών εξελίξεων αφού έλαβαν βαρυσήμαντο πολιτικό χαρακτήρα με την επιμονή και πρωτοβουλία της ΕΔΑ, η οποία πρότεινε «να τεθεί πολιτικό ζή­τημα». Στις εκλογές αυτές επιτεύχθη­κε για πρώτη φορά στη μεταπολεμική και μετεμφυλιακή περίοδο η συνεργα­σία όλων, σχεδόν, των πολιτικών δυνά­μεων εναντίον του κυβερνώντος κόμ­ματος του «Εθνικού Συναγερμού» του στρατάρχη Α. Παπάγου.

Στη γενική αυτή προσπάθεια των αντιπολιτευομένων κομμάτων, να δοθεί πολιτικός χαρακτήρας στις δημοτικές εκλογές, αντέδρασε ο Γ. Παπανδρέου, ο οποίος είχε εκλεγεί βουλευτής με το ψη­φοδέλτιο του «Συναγερμού» του Παπά­γου και γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους «αρκετά στελέχη του κόμματος των φι­λελευθέρων», τον θεωρούσαν «κρυπτο-συναγερμικό». Ο Γ. Παπανδρέου και ο Σ. Βενιζέλος αυτή την περίοδο ασκούν τη συναρχηγία στο κόμμα των φιλελευ­θέρων, στους κόλπους του οποίου ανα­φύονται διαφωνίες ως προς το να δοθεί ή όχι πολιτικός χαρακτήρας στις εκλο­γές.

Ο κοινός υποψήφιος του αντισυναγερμικού Μετώπου, για το Δήμο Αθη­ναίων, στρατηγός Π. Κατσώτας υιοθετεί την πρόταση της ΕΔΑ και δηλώνει: «Αυ­τομάτως αναπηδά πολιτικόν θέρα» και προχωρώντας στις προγραμματικές του δηλώσεις θέτει ευθέως και ευρύτερα πο­λιτικά ζήτημα λέγοντας: «Όσοι θα ψη­φίσουν ημάς σημαίνει ότι ζητούν ταχείαν διάλυσιν της Βουλής και διενέργειαν εκλογών». Οι δυνάμεις της «Δημοκρα­τικής Συνεργασίας» κατορθώνουν -πα­ρά τις αντιξοότητες του μετεμφυλιακού πολιτικού κλίματος- να πετύχουν σημα­ντική νίκη. Εκλέγουν 61 δημάρχους στα μεγάλα αστικά κέντρα όλης της χώρας, με ποσοστό ψήφων 52% ενώ οι «δεδη­λωμένοι αντισυναγερμικοί ψήφοι φθά­νουν το 55% έναντι 32% των συναγερμικών». Το πολιτικά και εθνικά βαρυσή­μαντο εκλογικό αποτέλεσμα οδηγεί σε ευρύτερες και άμεσες πολιτικές πρωτο­βουλίες. Έτσι, «τα κόμματα της αντιπο­λίτευσης αποφασίζουν να θέσουν στο ρυθμιστή του πολιτεύματος το ζήτη­μα της δυσαρμονίας της σύνθεσης της Βουλής με τη λαϊκή θέληση, το οποίο ανέδειξε η επικράτηση των υποψηφίων που είχαν δώσει σ' αυτές πολιτικό χαρα­κτήρα». Με το φορτίο αυτό της λαϊκής εντολής: «Οι ηγέτες των αντισυναγερμικών κομμάτων ανεβαίνουν στα Ανά­κτορα και στις 8-12-1954, ο Πρόεδρος της ΕΔΑ (Γιάννης Πασαλίδης) γίνεται δεκτός από το βασιλιά Παύλο και ζη­τεί να προκηρυχθούν εκλογές με το σύ­στημα της αναλογικής». (Τα παρατιθέμενα στοιχεία τ' αντλώ από το πολύ εν­διαφέρον και ντοκουμενταρισμένο έργο του Τ. Τρίκκα: «ΕΔΑ (1951-1967), τομ. Α', εκδ. «Θεμέλιο», 2009, σελ. 237-251, όπου το πέμπτο κεφάλαιο: «Οι δημοτι­κές εκλογές του 1954»).

Είναι έξω από κάθε αμφιβολία ότι τα αποτελέσματα αυτών των δημοτικών εκλογών, με τις ευρύτερες πολιτικές συνεργασίες (ΕΔΑ με άλλους κεντρώους κομματικούς σχηματισμούς) καθόρι­σαν σημαντικά τις μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις, τις οποίες είχε ήδη διακηρύ­ξει η ΕΔΑ, η οποία: «Με απόφαση της Δ.Ε. Επιτροπής της τόνιζε ότι οι δημο­τικές εκλογές μπορούν ν' αποτελέσουν την έναρξη απομάκρυνσης του Συνα­γερμού από την εξουσία για ν' ανοίξει ο δρόμος προς την ουσιαστική αλλαγή» (σελ. 247).

AΥΤΕΣ ΟΙ εξελίξεις άρχισαν να μορφοποιούνται παρά τις τότε αντιδράσεις του συναρχηγού των φιλελευθέρων Γ. Παπανδρέου, ο οποίος σε σχετική του δήλωση έλεγε ότι: «Συνεκρoτήθη εν Αθήναις το «Ενιαίον Αντισυναγερμικόν Μέτωπον δη­λαδή το νέον ΕAM... επραγματοποιήθη επομένως η μεγάλη επιδίωξις του ΚΚΕ» (σελ. 246).

Τότε το προσωπικό συμφέρον του Γ. Παπανδρέου ήτο να υπερασπίσει τον Παπάγο και την κυβέρνηση του αφού υπό τη σημαία του «Ελληνικού Συνα­γερμού» εκλέχτηκε βουλευτής.

Όμως, σ' ένα χρόνο και κάτι θα κά­νει στροφή 180ο γιατί το προσωπικό του συμφέρον άλλαξε στάση και θέση. Γι' αυτό τον Φεβρουάριο του 1956 τον βλέπουμε να ηγείται της «Δημοκρατι­κής Ένωσης», στην οποία συμμετείχε και η ΕΔΑ, στην οποία στεγαζόταν και μεγάλος αριθμός κομμουνιστών»! Αυτό το γνώριζε πολύ καλά ο Γ. Παπανδρέ­ου αλλά το δέχθηκε ονειρευόμενος την πρωθυπουργία.

Ήταν τότε που ο γράφων τον χειρο­κροτούσε -ως κομμουνιστής- στη συγκέ­ντρωση της Πλατείας Κλαυθμώνος στην οποία μίλησε μαζί με τον Τσιριμώκο.

Ήταν τότε, που μας έσβησαν τα φώ­τα και ανάψαμε κεριά...

Αυτά για την ιστορία και για το πώς αλλάζουν οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι πολιτικοί για το συμφέρον το προσωπι­κό. Πρόκειται για την αδυσώπητη λει­τουργία του κοινωνιολογικού και αν­θρώπινου νόμου, τον οποίο διατύπω­σε ο Κ. Μαρξ στον πρόλογο της πολι­τικής οικονομίας του 1859 γράφοντας: «Το τι είναι οι άνθρωποι δεν καθορίζε­ται από τη συνείδηση τους αλλά, αντί­θετα, το κοινωνικό τους είναι καθορίζει τη συνείδηση τους».

To 1954 o Γ. Παπανδρέου όντας εκλεγμένος με τον Α. Παπάγο έπρεπε να υπερασπίσει την πολιτική του και αυτό υπαγορευόταν από το είναι του δηλαδή το προσωπικό του συμφέρον της δεδομένης στιγμής. Το 1956 το Εί­ναι του υπαγόρευσε νέα συμπεριφορά γιατί τότε διεκδικούσε την πρωθυπουρ­γία μαζί με την ΕΔΑ και τους κομμουνι­στές και ξαναγύρισε στο σύνθημα του, του 1944, στο γνωστό: «Πιστεύομεν και εις την Λαοκρατίαν»!

TΙ ΣΟΥ κάνει το άτιμο το προσω­πικό συμφέρον: Σε μετατρέπει σε μυθική Κίρκη, την οποία ο ίδιος έφερε ως παράδειγμα για να καυ­τηριάσει την αποστασία των βουλευτών της Ενώσεως Κέντρου στα Ιουλιανά του 1965. Ήταν τότε που οι βουλευτές του τον εγκατέλειπαν οδεύοντας προς την οδό Στησιχόρου, όπου έπαιρναν το υπουργικό χαρτοφυλάκιο με τις ευλογί­ες των Ανακτόρων και γνωστού «δημο­κρατικού» εκδοτικού συγκροτήματος, το οποίο όλα ετούτα τα χρόνια της πα­ρακμής αυτομόλησε προς τις... σοσια­λιστικές ιδέες του ΠΑΣΟΚ, αφού υπη­ρέτησε εκθύμως και τον στρατάρχη το 1954 και αφού πολέμησε τον Γ. Παπαν­δρέου του 1965. Ο Tempora, o Mores.

(Για τη λειτουργία της συνείδησης και του Είναι βλ. το έργο μου: «Η Κομμου¬νιστική Ουτοπία», εκδ. Κάδμος», 2010).