Η ιστορία του κυπριακού μνημονίου μοιάζει με δραματικό σίριαλ, το οποίο με τους καλύτερους οιωνούς θα επικυρωθεί περί το τέλος Ιανουαρίου. Αυτή, άλλωστε, είναι και η θέση του Γιούρογκρουπ, όπως διατυπώθηκε στη συνεδρίαση της 13ης Δεκεμβρίου. Το δε χειρότερο είναι ότι η κρίση φέρνει στην επιφάνεια -ειδικώς μέσω της έκθεσης της Γενικής Ελέγκτριας- τον σκανδαλώδη τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε το κράτος, για το οποίο, κατά την περίοδο των παχέων αγελάδων, είχαμε την ψευδαίσθηση ότι αποτελούσε καλοκουρδισμένο ελβετικό ρολόι. Τελικώς, ομοιάζει με μπανανία. Και τώρα καλούνται οι πάντες να πληρώσουν. Και αυτή η γενιά και η προηγούμενη και οι επόμενες.
Ο διακοσμητικός ρόλος της Βουλής
Διά του μνημονίου, το κράτος τελεί υπό κηδεμονία. Επί του παρόντος και στο άμεσο μέλλον δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές. Δυστυχώς. Και ο ρόλος της Βουλής, ως νομοθετικής εξουσίας, έχει γίνει διακοσμητικός. Με το πιστόλι της άτακτης χρεοκοπίας στον κρόταφο, ψηφίζει άρον - άρον τα νομοσχέδια για το μνημόνιο για να σωθεί ό,τι σώζεται, εισπράττοντας παράσημα από το Γιούρογκρουπ. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι προβληματική η λειτουργία της δημοκρατίας και δη της νομοθετικής εξουσίας και του τρόπου παραγωγής του έργου της.
Όπως εξελίχθηκε το σκηνικό, ακόμη και αν ήθελε η Βουλή, που προφανώς θα ήθελε, να αντιδράσει, δεν μπορεί. Διότι, εάν δεν ψηφίσει τα νομοσχέδια που προκύπτουν από την αρχική συμφωνία επί του μνημονίου, το κράτος θα προχωρήσει σε άτακτη χρεοκοπία. Συνεπώς, η Βουλή τέθηκε ενώπιον του εξής διλήμματος: Να εξευτελιστεί η ίδια ως νομοθετικό Σώμα και εξουσία του κράτους, ή να συναινέσει στη διάλυση του κράτους. Βεβαίως, κάποιος άλλος, απλός πολίτης, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι οι βουλευτές είναι μέρος του άθλιου συστήματος, το οποίο είναι επί μακρόν διεφθαρμένο, αλλά και κάτι άλλο: Μέρος των μέτρων θα έπρεπε να είχε ψηφιστεί από τη Βουλή προ καιρού. Προτού καταρρεύσει η οικονομία του κράτους. Όμως, η ομηρία της Κυβέρνησης και των βουλευτών στην πελατειακή σχέση δεν επέτρεπε αλλαγές και σωστικά μέτρα.
Το κατεστημένο γυμνό
Η κακή διαχείριση της υφιστάμενης Κυβέρνησης και η απληστία των «golden boys» των τραπεζών έδωσαν τη χαριστική βολή στην κυπριακή οικονομία. Και ο βασιλιάς -δηλαδή το «κράτος μοντέλο»- έμεινε γυμνός. Και αποκαλύπτεται. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, το κατεστημένο, που επί μακρόν κρατά τα ηνία του κράτους, δεν είναι άμοιρο ευθυνών. Και μέρος του κατεστημένου είναι και οι βουλευτές. Εάν υπάρχει υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα, εάν είναι μειωμένοι οι έλεγχοι, την κύρια ευθύνη φέρει όντως η υφιστάμενη Κυβέρνηση. Όμως, επειδή το πρόβλημα είναι συστημικό, μεγάλη ευθύνη έχουν και οι βουλευτές και τα κόμματα.
Εάν υπάρχει μια δαπανηρή και δυσκίνητη δημόσια υπηρεσία, αυτό οφείλεται στη ρουσφετοκρατία, που κυριάρχησε και κυριαρχεί στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική μας ζωή, και στηρίζεται στην πελατειακή σχέση μεταξύ πολίτη και κομμάτων. Σήμερα οι βουλευτές υφίστανται τον εξευτελισμό να ψηφίζουν τα νομοσχέδια του μνημονίου αστραπιαία, ως αποτέλεσμα μνημονίου, του οποίου μία εκ των γενεσιουργών αιτιών είναι η ρουσφετοκρατία, την οποία αυτοί οικοδόμησαν και οργάνωναν για να εκλεγούν. Μαζί τους, όμως, πληρώνει και η δημοκρατία μας, αφού το νομοθετικό της όργανο διαδραματίζει πλέον τον ρόλο της «γλάστρας», όπως λένε στην τηλεοπτική γλώσσα.
Η λενινιστική αντίληψη της συγκεντρωτικής δημοκρατίας
ΘΑ πρέπει να επισημανθεί ότι βαριές και ασήκωτες είναι οι ευθύνες της Κυβέρνησης, η οποία άφησε τον χρόνο να τρέχει και τα χρήματα λειτουργίας να τελειώνουν, με αποτέλεσμα η απειλή της άτακτης χρεοκοπίας να μετατρέπεται σε θηλιά στον λαιμό του κράτους και των θεσμών του, της ίδιας της εκτελεστικής εξουσίας, αλλά και της νομοθετικής, καθώς και του απλού πολίτη, ο οποίος, όμως, σε μια δημοκρατία έχει και αυτός τις δικές του ευθύνες. Διότι, το ταγκό της πελατειακής σχέσης δεν το χόρευαν μόνοι τους οι βουλευτές και τα κόμματα. Το χόρευαν μαζί με ομάδες πολιτών!
Όχι με όλους, αλλά με ένα μεγάλο ποσοστό. Συνεπώς, ο καθένας σε αυτήν την τραγωδία έχει τις ευθύνες του και είναι μια δύσκολη, αλλά και κλασική περίπτωση να γίνουν και οι πολίτες και οι πολιτικοί πιο υπεύθυνοι. Πώς, όμως, να γεννηθούν συνθήκες υπευθυνότητας, όταν η συντριπτική πλειοψηφία όσων φιγουράρουν στην πρώτη γραμμή της πολιτικής πασαρέλας ανήκουν σε κομματικούς στρατούς, υπηρετώντας πιστά τη λενινιστική αντίληψη περί «συγκεντρωτικής» δήθεν, «δημοκρατίας», που ερμηνεύεται σε κομματική πειθαρχία. Και σε σκασμό των διαφωνούντων.
Η ζυγαριά του πολίτη και των πολιτικών
ΓΙΑ να είμαστε δίκαιοι, δεν μπορούμε να βάλουμε στην ίδια ζυγαριά τους πολίτες και τους πολιτικούς. Γιατί; Διότι σε μια δημοκρατία και δη σύγχρονη, στο πλαίσιο της οποίας ο πολίτης ζει στον πανικό του καθημερινού αγώνα επιβίωσης, μπορεί να απατηθεί από τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα. Ο πολιτικός είναι το πρόσωπο που εμπιστεύεται ο πολίτης και έχει την ευθύνη υλοποίησης συγκεκριμένων πολιτικών δράσεων και επιλογών. Συνεπώς, οι πολιτικοί δεν δικαιούνται να κρύβουν τις ευθύνες τους πίσω από τον πολίτη, ο οποίος όμως θα πρέπει να αναρωτηθεί σε ποιο βαθμό αναλογούν στον ίδιο ευθύνες για την υφιστάμενη κατάσταση.
Και οι ευθύνες αυτές είναι συναφείς με τις δικές του λανθασμένες επιλογές, καθώς και με την αδράνεια που επιδεικνύει στην άσκηση εξουσίας, είτε αυτή είναι νομοθετική είτε αυτή είναι εκτελεστική. Μια τέτοια πρακτική μετατρέπει και τον πολίτη σε «γλάστρα» του συστήματος, ο οποίος εμπλέκεται σε δυο ελεγχόμενες μορφές ηθικής απόκλισης. Η μία είναι η πελατειακή σχέση. Και η άλλη είναι η αποποίηση της πολιτικής και ηθικής του ευθύνης για έλεγχο της εξουσίας.
Το δημόσιο χρέος, υποθηκευμένα ακίνητα
Η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και κρίση αρχών και αξιών. Κάλυψης δημοκρατικών ελλειμμάτων, αξιοκρατίας και σεβασμού των θεσμών. Η κομματική ταυτότητα δεν συνάδει με την ικανότητα. Συνεπώς, και η αποχή δεν τιμωρεί το κατεστημένο, αλλά δίδει το δικαίωμα στους κομματικούς στρατούς και τώρα στα επιτελεία των υποψηφίων Προέδρων να προελάσουν. Ατυχώς, για όσους εξ αυτών πιστεύουν ακόμη ότι υπάρχουν καρποί στην εξουσία. Προφανώς, θα βρουν χρέη και καμένη γη. Ειδικώς, εάν το χρέος δεν είναι βιώσιμο, τότε η κατάσταση θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολη.
Και επί τούτου θα αναμένεται το τελικό πόρισμα της PIMCO, το οποίο δεν έχει μόνο οικονομικό, αλλά και κοινωνικό χαρακτήρα, διότι οι Κύπριοι άρχισαν ήδη να ζουν περίοδο λιτότητας και φτώχιας, αναμένοντας την τελική μορφή του μνημονίου και την εκταμίευση της πρώτης δόσης. Είναι κοινό μυστικό η διαφορά που υπάρχει στο ύψος του ποσού για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μεταξύ άλλων, το πρόβλημα εντοπίζεται στην αξία που θα έχουν οι υποθήκες, οι οποίες ούτως η άλλως δεν μπορούν να καλύπτουν το 100% των δανείων, λόγω μείωσης της τιμής των ακινήτων. Αυτό γίνεται δεκτό και από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.
Υπάρχει, όμως, διαφορά στο ποσοστό του χρέους που θα καλύπτει μια υποθήκη. Για παράδειγμα, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ισχυρίζεται ότι το ποσοστό θα πρέπει να ανέρχεται στο 70%, ενώ οι τροϊκανοί και δη το ΔΝΤ στο 50%. Όσο πιο χαμηλό είναι το ποσοστό κάλυψης των επισφαλών δανείων, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ποσό που θα χρειάζονται οι τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους.
Το κυκλικό έλλειμμα και το ιρλανδικό μοντέλο
Οι τροϊκανοί ισχυρίζονται ότι θα είναι μικρότερο το ποσοστό κάλυψης των οφειλών από τις υποθήκες, διότι θεωρούν ότι οι τιμές των ακινήτων θα μειωθούν. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι ορατό ότι οδηγούμαστε προς το ιρλανδικό μοντέλο. Δηλαδή, η πώληση των υποθηκευμένων ακινήτων δεν θα μπορεί να καλύψει τις οφειλές. Οπότε θα είναι ζημιωμένος και ο οφειλέτης και ο δανειστής. Το πρόβλημα θα γίνει χειρότερο, εάν δεν αλλάξει το μέτρο που υπάρχει εντός του μνημονίου για τη φορολόγηση ακίνητης ιδιοκτησίας. Και συνιστά θετική εξέλιξη το γεγονός ότι το σχετικό νομοσχέδιο αποσύρθηκε.
Ως εκ τούτου, στο νέο αναθεωρημένο νομοσχέδιο θα πρέπει να υπάρχει σαφής ρήτρα ότι δεν θα πρέπει να φορολογείται η πρώτη κατοικία. Ταυτοχρόνως, δεν θα πρέπει να εξοντώνεται η οικοδομική βιομηχανία, καθώς και οι τουριστικές και άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, διότι σε περίοδο κρίσης το κόστος θα μετατεθεί στους εργαζομένους. Και θα μεταφραστεί είτε σε νέες μειώσεις μισθών, είτε σε απολύσεις. Ως αποτέλεσμα, θα δοθεί τροφή στην ύφεση αντί στην ανάπτυξη, καθώς και στην ανεργία. Θα πρόκειται για κλασική περίπτωση υιοθέτησης κυκλικού ελλείμματος, καθότι η φορολογία δεν θα μειώνει το χρέος, αλλά θα το αυξάνει και θα προκαλεί αρνητικές τάσεις στους δείκτες της οικονομίας και δη στην ύφεση και στην ανεργία, δημιουργώντας κλίμα απειλής της κοινωνικής και πολιτικής συνοχής.
Το κούρεμα και τα ταμεία κοινωνικών ασφαλίσεων
Το βασικό ζητούμενο για το Γιούρογκρουπ και την Τρόικα, καθώς και για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι η βιωσιμότητα του χρέους. Το Γιούρογκρουπ και η Τρόικα δεν ικανοποιούνται από την ενδιάμεση έκθεση της PIMCO ως εργαλείο και βάση για λήψη τελικής απόφασης. Γι΄ αυτό, άλλωστε, δεν λήφθηκε μια τέτοια απόφαση την περασμένη Πέμπτη σε επίπεδο Γιούρογκρουπ και είναι γι΄ αυτόν τον λόγο που ο Υπουργός Οικονομικών Βάσος Σιαρλή εμφανίστηκε ενώπιον της Τρόικας με το συμφωνηθέν μαζί της στη Λευκωσία ποσό των 10,4 δισ. ευρώ. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο το ποσό της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, αλλά πόσο από το ποσό αυτό θα μεταφερθεί στους ώμους του δημόσιου χρέους.
Για να αποφασιστεί κατ' επέκταση εάν θα είναι ή όχι το χρέος βιώσιμο. Εάν δηλαδή θα ξεπερνά το 120% επί του ΑΕΠ. Φαίνεται, πάντως, να υπάρχει μια διαφορά της τάξης των 3,5 δισ. ευρώ, με τον αναγκαίο εκείνο αριθμό που επιτρέπει στο χρέος να είναι βιώσιμο. Εάν θεωρήσει κάποιος ότι το πρώτο μέτρο που θα ληφθεί για να μειωθεί το ποσό του χρέους ώστε να είναι βιώσιμο επικεντρώνεται στην πώλησης της CYTA, καταλήγει στο απλό συμπέρασμα ότι θα υπολείπονται άλλα 2,5 δισ. ευρώ.
Οι άλλες επιλογές, πέραν δηλαδή της πώλησης κρατικών περιουσιακών στοιχείων και ιδιωτικοποιήσεων, είναι αυτές του νέου μνημονίου με σκληρότερους όρους ή και του κουρέματος, γεγονός που θα προκαλέσει προβλήματα σε θεσμικούς επενδυτές, όπως τα ταμεία προνοίας. Μεταξύ αυτών των ταμείων είναι και εκείνο της CYTA, διά του οποίου έχει δανειοδοτηθεί η Κυβέρνηση. Στην ουσία η CYTA, όπως και η Αρχή Λιμένων, δίδουν χρήματα στην Κυβέρνηση με αντάλλαγμα ομόλογα 90 ημερών ή ομόλογα έως ότου ληφθεί η πρώτη δόση του μνημονίου.
Επιπροσθέτως, η συμφωνία προνοεί ότι αν πάει κάτι στραβά, τότε η CYTA δεν θα δώσει από το κέρδη της που οφείλει να δώσει στο κράτος, σε ποσό που θα αναλογεί στο αντίστοιχο ποσό δανεισμού, που φθάνει τα 100 εκ. ευρώ. Η τελευταία πράξη είναι περισσότερο λογιστική παρά ουσιαστική. Διότι ο συμψηφισμός θα γίνει στα χαρτιά, ενώ τα ταμεία θα είναι προβληματικά ή άδεια. Το θετικό για τους υπαλλήλους της CYTA είναι ότι το δάνειο θα έχει διάρκεια 90 ημερών. Και ευχή είναι να μη σπάσει ο διάβολος το ποδάρι του. Εάν δε, κάποιος διαβάσει το υφιστάμενο μνημόνιο, θα διαπιστώσει ότι θα έρθουν και άλλα υπομνημόνια, υπό την έννοια του καθορισμού λήψης μέτρων, όπως είναι το σύστημα υγείας και η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Εάν σπάσει ο διάβολος το ποδάρι του, τότε θα απειληθεί ακόμη περισσότερο η κοινωνική συνοχή, οικονομική και πολιτική συνοχή.
Ασφάλεια των τραπεζών και των καταθετών
ΤΟ φαινόμενο της κοινωνικής και πολιτικής συνοχής είναι συναφές με ένα από τα κεντρικά προβλήματα της Ευρωζώνης και της Ευρώπης γενικότερα, που αφορά στην αξιοπιστία και στην ασφάλεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος και δη με αυτήν των καταθετών. Οι Υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ αποφάσισαν την περασμένη Τετάρτη προς Πέμπτη χαράματα την εφαρμογή του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού για τις Τράπεζες, ο οποίος αναβαθμίζει τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία θα ασκεί εποπτικό έλεγχο επί των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, σε συνεργασία με τις Κεντρικές Τράπεζες των κρατών μελών. Ταυτοχρόνως, ανοίγει τον δρόμο γι' άλλες δυο θεσμοθετήσεις:
1. Του μηχανισμού εκκαθάρισης και αναδιάρθρωσης των τραπεζών και
2.Του μηχανισμού για την εγγύηση των καταθέσεων, που είναι συναφής με την κεφαλαιακή επάρκεια.
Με την εφαρμογή του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού των Τραπεζών θα είναι δυνατός ο απευθείας δανεισμός των ιδιωτικών τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Ως εκ τούτου, το κράτος δεν θα επωμίζεται το ποσό της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών επί του δημόσιου χρέους, όπως συμβαίνει σήμερα. Οι Γερμανοί, αλλά και τεχνοκράτες των Βρυξελλών, επί του παρόντος, είναι αντίθετοι με την αναδρομικότητα του μέτρου, οπότε Κύπρος, Ελλάδα και Ισπανία δεν θα μπορούν να συμμετάσχουν σ' αυτό. Το μέτρο θα αφορά προβλήματα που θα προκύπτουν αφού τεθεί σε ισχύ την 1 Μαρτίου του 2014 και μετά. Συνεπώς, η οικονομική μας πολιτική μπορεί μεν να ελπίζει, αλλά θα πρέπει να είναι προσγειωμένη και προγραμματισμένη να ενεργήσει με το υφιστάμενο νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Η αδυναμία των πολιτών
ΥΠΟ αυτές τις συνθήκες, η Κύπρος και οι πολίτες της εισέρχονται σε εποχή μνημονίου και εποπτείας της Τρόικας, πληρώνοντας λάθη της Κυβέρνησης και των «golden boys» των τραπεζών, ενώ ποτέ δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η υφιστάμενη τραγική κατάσταση είναι αποτέλεσμα της πελατειακής σχέσης και της ρουσφετοκρατίας, καθώς και της αδυναμίας των πολιτών να ασκούν ελέγχους επί της εξουσίας, ώστε να περιορίζουν την αυθαιρεσία και τη διαφθορά.
www.simerini.com.cy
