ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ¨, Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΜΠΛΟΚ

Του Καθ.James Petras

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ενα απο τα πιο χτυπητα κοινωνικο-οικονομικα χαρακτηριστικα των δυο περασμενων δεκαετιων ειναι η ανατροπη της νομοθεσιας του πρηγουμενου μισου αιωνα ευημεριας στην ευρωπη και στη βορεια αμερικη.
Ανευ προηγουμενου περικοπες σε κοινωνικες υπηρεσιες, μισθους,δημοσια απασχοληση, συνταξεις, προγραμματα υγειας, εκπαιδευσης, διακοπων και εργασιακης ασφαλειας συναγωνιζονται με αυξησεις στα διδακτρα,φορολογια, χρονο συνταξης, ανισοτητα,εργασιακη ανασφαλεια και επιταχυνση στη δουλεια.
Ο θανατος του “κρατους ευημεριας” γκρεμιζει την ιδεα που ειχε διατυπωθει απο ορθοδοξους οικονομολογους που πιθανολογουσαν οτι η “ωριμανση” του καπιταλισμου, το προχωρημενο του σταδιο, υψηλη τεχνολογια και εξελιγμενες υπηρεσιες θα συνοδευονταν απο μεγαλυτερη ευημερια, υψηλοτερο εισοδημα και ανωτερο επιπεδο διαβιωσης.
Ενω ειναι αληθεια οτι οι υπηρεσιες και η τεχνολογια εχουν πολλαπλασιαστει,ο οικονομικος τομεας εχει πολωθει ακομα περισσοτερο μεταξυ χαμηλομισθων λιανοπωλητων και παμπλουτων χρηματομεσιτων και χρηματιστων.
Η χρηση των υπολογιστων στην οικονομια εχει οδηγησει στα ηλεκτρονικα καταστιχα, ελεγχο δαπανων και γρηγορη κινηση των κερδοσκοπικων κεφαλαιων σε αναζητηση του μεγιστου κερδους ενω ταυτοχρονα υποδεικνυουν κτηνωδεις περικοπες του προυπολογισμου για τα κοινωνικα προγραμματα.
Η “μεγαλη ανατροπη” φαινεται να ειναι μια μακροχρονη, μεγαλης κλιμακας διαδικασια επικεντρωμενη στις κυριαρχες καπιταλιστικες χωρες της δυτικης ευρωπης, της βορειας αμερικης και στις πρωην κομμουνιστικες χωρες της ανατολικης ευρωπης.
Αυτο μας προτρεπει να εξετασουμε τις συστημικες αιτιες που επιβαλουν τις ιδιαιτερες ιδιοσυγκρασιες καθε χωρας.
ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ
Υπαρχουν δυο γραμμες εξετασης οι οποιες πρεπει να διευκρινιστουν για να καταληξουμε σε συμπερασμα σχετικα με την πτωση του κρατους ευημεριας και την μαζικη υποχωρηση του βιοτικου επιπεδου.
Η μια γραμμη εξεταζει την βαθεια αλλαγη στο διεθνες περιβαλλον οπου εχουμε μετακινηθει απο ενα ανταγωνιστικο διπολικο συστημα, βασισμενο στην αντιπαλοτητα μεταξυ του συλλογικου κρατους ευημεριας των χωρων του ανατολικου μπλοκ και των καπιταλιστικων χωρων της ευρωπης και της βορειας αμερικης, σε ενα διεθνες συστημα που μονοπωλειται απο ανταγωνιζομενα καπιταλιστικα κρατη.
Η δευτερη γραμμη μας κατευθυνη να εξετασουμε τις αλλαγες στις εσωτερικες κοινωνικες σχεσεις των καπιταλιστικων χωρων, δηλαδη την μετακινηση απο την εντονη ταξικη παλη στη μακροχρονη ταξικη συνεργασια σαν οργανωτικη αρχη στη σχεση μεταξυ εργασιας και κεφαλαιου.
Η κυρια προταση πληροφοριας αυτης της διατριβης ειναι οτι η αναδυση του κρατους ευημεριας ηταν μια ιστορικη εκβαση μιας περιοδου οπου υπηρχαν υψηλου επιπεδου συναγωνισμοι μεταξυ συλλογικης ευημεριας και καπιταλισμου και οπου τα ταξικης κατευθυνσης συνδικατα και κοινωνικα κινηματα υπερειχαν των οργανωσεων της ταξικης συνεργασιας.
Ειναι καθαρο οτι και οι δυο γραμμες σχετιζονται μεταξυ τους, οπου οσο τα συλλογικα κρατη εφαρμοζαν μεγαλυτερες παροχες ευημεριας για τους πολιτες τους τα συνδικατα και τα κοινωνικα κινηματα στη δυση ειχαν κοινωνικα κινητρα και θετικα παραδειγματα να κινητοποιησουν τα μελη τους και να προκαλεσουν τους καπιταλιστες να συναγωνιστουν την νομοθεσια της ευημεριας στο συλλογικο μπλοκ.
ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ
Αμεσως μετα την ηττα των φασιστικων-καπιταλιστικων καθεστωτων, με την συντριβη της ναζιστικης γερμανιας, η σοβιετικη ενωση και οι πολιτικοι της συμμαχοι στην ανατολικη ευρωπη αποδυθηκαν σε ενα μαζικο προγραμμα ανοικοδομησης, ανασυγκροτησης, οικονομικης αναπτυξης και στερεωσης της εξουσιας, βασισμενο σε μακροπνοες κοινωνικοοικονομικες μεταρρυθμισεις.
Ο μεγαλος φοβος των δυτικων καπιταλιστικων καθεστωτων ηταν μηπως η εργατικη ταξη στη δυση “ακολουθηση” το σοβιετικο παραδειγμα η, το λιγωτερο, υποστηριξη κομματα και δραστηριοτητες που θα υπονομευαν την καπιταλιστικη ανασυγκροτηση
Δεδομενης της πολιτικης αναξιοπιστιας πολλων δυτικων καπιταλιστων λογω της συνεργασιας τους με τους ναζι η της καθυστερημενης, αδυνατης αντιστασης στη φασιστικη εκδοχη του καπιταλισμου,δεν μπορουσαν να καταφυγουν στις ακραιες κατασταλτικες μεθοδους του παρελθοντος.
Αντιθετως, οι δυτικες καπιταλιστικες ταξεις εφαρμοσαν μια διπροσωπη στρατηγικη αντιμετωπισης των συλλογικων σοβιετικων μεταρρυθμισεων ευημεριας: επιλεγμενη καταστολη της εσωτερικης κομμουνιστικης και, ριζοσπαστικης αριστερας και παροχες ευημεριας για να εξασφαλισουν την νομιμοφροσυνη των σοσιαλιστικων και χριστιανοδημοκρατικων κομματων και συνδικατων.
Με την μεταπολεμικη οικονομικη ανασυγκροτηση και αναπτυξη,ο πολιτικος, ιδεολογικος και οικονομικος ανταγωνισμος ενταθηκε.
Το σοβιετικο μπλοκ εισηγαγε ευρειες μεταρρυθμισεις που περιελαμβαναν πληρη απασχοληση, εξασφαλισμενη εργασιακη ασφαλιση, καθολικη μεριμνα υγειας, δωρεαν υψηλη εκπαιδευση, ενα μηνα πληρωμενη αδεια διακοπων,πληρη συνταξη, δωρεαν καλοκαιρινες κατασκηνωσεις και χωρους διακοπων για τις εργατικες οικογενειες και μεγαλης διαρκειας αδεια μητροτητας δινοντας περισσοτερη σημασια στην κοινωνικη ευημερια απο την ατομικη καταναλωση.
Η καπιταλιστικη δυση βρισκονταν κατω απο πιεση για να προσεγγιση τις προσφορες ευημεριας απο την ανατολη ενω επεκτεινε την ατομικη καταναλωση βασισμενη στα φτηνα δανεια και στις πληρωμες με δοσεις λογω των περισσοτερο προηγμενων οικονομιων της.
Απο τα μεσα του ’40 μεχρι τα μεσα του ’70 η δυση συναγωνιζονταν με το σοβιετικο μπλοκ εχοντας στο μυαλο δυο στοχους, να κρατηση τη νομιμοφροσυνη των εργατων στη δυση απομωνονοντας τους μαχητικους τομεις των συνδικατων και να δελεαση τους εργαζομενους στην ανατολη με υποσχεσεις προγραμματων σχετικης ευημεριας και μεγαλυτερης ατομικης καταναλωτικοτητας.
Παρ’ ολες τις προοδους στα προγραμματα κοινωνικης ευημεριας σε ανατολη και δυση,υπηρχαν μεγαλες εργατικες διαμαρτυριες στην ανατολικη ευρωπη.
Αυτες επικεντρωνονταν στην εθνικη ανεξαρτησια, στην αυταρχικη πατερναλιστικη κηδεμονια των συνδικατων και στην ανεπαρκη προσβαση στα ατομικα καταναλωτικα αγαθα.
Στη δυση οπου μεγαλες εργατικες και σπουδαστικες αναστατωσεις στη γαλλια και ιταλια απαιτoυσαν να σταματηση η καπιταλιστικη κυριαρχια στους χωρους δουλειας και στην κοινωνικη ζωη, λαικη αντιδραση στους ιμπεριαλιστικους πολεμους(ινδο-κινα,αλγερια,κλπ), στα αυταρχικα χαρακτηριστικα του καπιταλιστικου κρατους(ρατσισμος) και στην συγκεντρωση πλουτου ειχαν πλατεια εξαπλωση.
Με αλλα λογια οι νεοι αγωνες στην ανατολη και δυση ειχαν προυποθεση την εμπεδωση του κρατους ευημεριας και την επεκταση της λαικης πολιτικης και κοινωνικης δυναμης στο κρατος και την παραγωγικη διαδικασια.
Ο συνεχης ανταγωνισμος μεταξυ του συλλογικου και του καπιταλιστικου συστηματος ευημεριας εξασφαλιζε οτι δεν θα υπαρξη πισωγυρισμα στις μεταρρυθμισεις που ειχαν μεχρι τοτε επιτευχθει.
Εν τουτοις οι ηττες των λαικων εξεγερσεων του ’60 και ’70 εδειξαν οτι δεν θα γινουν περισσοτερες προοδοι στην κοινωνικη ευημερια.
Ακομα πιο σημαντικο ειναι οτι δημιουργηθηκε ενας κοινωνικος διαχωρισμος μεταξυ των κυριαρχων ταξεων και των εργατων και στα δυο μπλοκ που οδηγησε στο βαλτωμα των οικονομιων,γραφειοκρατικοποιηση των συνδικατων και απαιτησεις απο τις καπιταλιστικες ταξεις για νεα, δυναμικη ηγεσια,ικανη να προκαλεση το συλλογικο μπλοκ και να αποσυναρμολογηση συστηματικα το κρατος ευημεριας.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΗΓΚΑΝ – ΘΑΤΣΕΡ ΣΤΟ ΓΚΟΡΜΠΑΤΣΩΦ
H μεγαλη ψευδαισθηση, την οποια αγκαλιασαν οι μαζες του μπλοκ της συλλογικης ευημεριας, ηταν η αντιληψη οτι η υποσχεση των δυτικων για μαζικη καταναλωση μπορουσε να συνδυαστη με προχωρημενα προγραμματα ευημεριας τα οποια σε αυτους ειχαν παραχωρηθει απο μακρου.
Τα πολιτικα σημαδια παντως απο τη δυση εκινουντο προς την αντιθετη κατευθυνση.
Με την ανοδο του προεδρου ρηγκαν στις ΗΠΑ και της πρωθυπουργου θατσερ στη μ.βρεταννια οι καπιταλιστες επανεκτησαν πληρη ελεγχο στην κοινωνικη ημερησια διαταξη καταφεροντας θανασιμα χτυπηματα σε οτι ειχε απομεινει απο την μαχητικοτητα των συνδικατων και εξαπολυοντας μια πληρης κλιμακος κουρσα εξοπλισμων με τη σ.ενωση με σκοπο να χρεωκοπησουν την οικονομια της.
Επι πλεον η ‘ευημερια’ στην ανατολη ειχε περα για περα υπονομευτη απο μια αναδυομενη ταξη ανερχομενων, εκπαιδευμενων ελιτ που εδεσαν με τους κλεπτοκρατες, νεο-φιλελευθερους, γκανγκστερς και οποιονδηποτε αλλον εξεφραζε ‘δυτικες αξιες’
Αυτοι ελαμβαναν πολιτικη και υλικη υποστηριξη απο δυτικες οργανωσεις, δυτικες μυστικες υπηρεσιες, το βατικανο(ειδικα στην πολωνια),ευρωπαικα σοσιαλδημοκρατικα κομματα και την συνδικαλιστικη ομοσπονδια των ΗΠΑ ενω, στις παρυφες, παρεχονταν ιδεολογικη επικαλυψη απο τους αυτοκαλουμενους “αντι-σταλινικους” αριστερους στη δυση.
Ολοκληρο το προγραμμα ευημεριας του σοβιετικου μπλοκ ειχε κτιστει απο πανω προς τα κατω και, συνεπως, δεν ειχε μια πολιτικοποιημενη, ανεξαρτητη, μαχητικη και με ταξικη συνειδηση οργανωση να το υπερασπιση απο την πληρους κλιμακας επιθεση που εξαπολυθηκε απο το γκανγκστερικο-κλεπτοκρατικο-κληρικο-νεοφιλελευθερο-’αντισταλινικο’ μπλοκ.
Παρομοιως στη δυση ολοκληρο το κοινωνικο προγραμμα ευημεριας ηταν συνδεδεμενο με τα ευρωπαικα σοσιαλδημοκρατικα κομματα, το δημοκρατικο κομμα στις ΗΠΑ και μια συνδικαλιστικη ιεραρχια που της ελειπαν η ταξικη συνειδηση και καθε ενδιαφερον για ταξικη παλη.
Η μονη σκεψη των συνδικαλιστων γραφειοκρατων ηταν να μαζευουν εισφορες μελων, κρατωντας την εσωτερικη οργανωτικη δυναμη γυρω τους και ο προσωπικος τους πλουτισμος.
Η καταρευση του σοβιετικου μπλοκ επιταχυνθηκε απο την ανευ προηγουμενου παραδοση, εκ μερους του καθεστωτος του γκορμπατσωφ, των συμμαχικων κρατων του συμφωνου της βαρσοβιας στις δυναμεις του ΝΑΤΟ.
Οι τοπικοι κομμουνιστες ηγετες ανακυκλωθηκαν γρηγορα σαν νεο-φιλελευθεροι πληρεξουσιοι και φιλο-δυτικοι τοποτηρητες οι οποιοι ταχυτατα κινηθηκαν για να εξαπολυσουν ολοκληρωτικη επιθεση στην λαικης ιδιοκτησιας δημοσια περιουσια και να διαλυσουν την βασικη εργατικη νομοθεσια προστασιας των εργαζομενων και εργατικης ασφαλειας, η οποια ηταν συμφυτη με τις συλλογικες διευθυντικες εργατικες σχεσεις.
Με λιγες αξιοσημειωτες εξαιρεσεις,το συνολο του επισημου πλαισιου της συλλογικης ευημεριας συντριφτηκε.
Αμεσως μετα ηρθε η απογοητευση των μαζων μεταξυ των εργατων του ανατολικου μπλοκ καθως τα, κατευθυνομενα απο τη δυση, “αντι-σταλινικα” τους συνδικατα τους εφεραν μπροστα σε μαζικες απολυσεις.
Η μεγαλη πλειοψηφια των μαχητικων εργατων των ναυπηγειων του γκντανσκ, οργανωμενοι στο κινημα της “αλληλεγγυης” απολυθηκαν και υποχρεωθηκαν να ψαξουν για αλλες δουλειες ενω οι αγρια πανηγυριζοντες “ηγετες” τους,απο μακρου αποδεκτες της υλικης υποστηριξης των δυτικων μυστικων υπηρεσιων και των συνδικατων προωθηθηκαν για να γινουν ευημερουντες πολιτικοι, εκδοτες και επιχειρηματιες.
Τα δυτικα συνδικατα και η “αντι-σταλινικη” αριστερα(σοσιαλδημοκρατες, τροτσκιστες και καθε ενδιαμεση σεχτα και κινημα διανοουμενων ) εκτελουσαν εργολαβικη υπηρεσια οχι μονο αποτελειωνοντας το συλλογικο συστημα(κατω απο το σλογκαν,’οτιδηποτε ειναι καλυτερο απο το σταλινισμο’) αλλα και τελειωνοντας το κρατος προνοιας για πολλα εκατομμυρια εργατες, συνταξιουχους και τις οικογενειες τους.
Οταν το συλλογικο κρατος ευημεριας καταστραφηκε η ταξη των δυτικων καπιταλιστων δεν χρειαστηκε πλεον να συναγωνιζεται για παραχωρησεις κοινωνικης ευημεριας,το μεγαλο πισωγυρισμα βρισκοταν σε πληρη κινηση.
Για τις επομενες δυο δεκαετιες τα δυτικα καθεστωτα, φιλελευθεροι, συντηρητικοι και σοσιαλδημοκρατες, καθε ενας με τη σειρα του,κομματιασαν τη νομοθεσια της ευημεριας, οι συνταξεις μειωθηκαν και μεγαλωσε ο χρονος για συνταξιοδοτηση καθως εθεσπισαν το δογμα της “δουλειας μεχρι καταρρευση”.
Εξαφανιστηκε η ασφαλεια εργασιας και η προστασια στους χωρους δουλειας, απλοποιηθηκαν οι απολυσεις και μειωθηκε η αποζημιωση ενω ανθισε η κινηση των κεφαλαιων.
Η νεο-φιλελευθερη παγκοσμοιοποιηση εκμεταλευτηκε το τεραστιο αποθεμα της χαμηλομισθης εξιδικευμενης εργασιας απο τις πρωην συλλογικες χωρες.
Οι “αντι-σταλινικοι” εργατες κληρονομησαν τον χειροτερο απο ολους τους κοσμους οταν χασανε το δικτυο της κοινωνικης ευημεριας της ανατολης και απετυχαν να εξασφαλισουν τα επιπεδα καταναλωσης και ευημεριας της δυσης.
Το γερμανικο κεφαλαιο εκμεταλευτηκε τη φτηνοτερη εργασια των πολωνων και τσεχων ενω οι τσεχοι πολιτικοι ιδιωτικοποιησαν υψηλης τεχνολογιας κρατικες βιομηχανιες και κοινωνικες υπηρεσιες αυξανοντας τα τελη και περιοριζοντας την προσεγγιση σε οσες υπηρεσιες απεμειναν
Στο ονομα της “ανταγωνιστικοτητας” το δυτικο κεφαλαιο απο-βιομηχανοποιησε και μετεφεραν αλλου τεραστιες βιομηχανιες επιτυχως, χωρις ουσιαστικη αντισταση απο τα γραφειοκρατικοποιημενα “αντι-σταλινικα” συνδικατα.
Μη εχοντας πλεον να ανταγωνιστουν με τους συλλογικους για το ποιος εχει καλυτερο συστημα ευημεριας, οι δυτικοι καπιταλιστες τωρα ανταγωνιζονταν μεταξυ τους για το ποιος ειχε το χαμηλοτερο εργασιακο κοστος και κοινωνικα εξοδα, την πιο χαλαρη προστασια περιβαλλοντος και εργασιακου χωρου και τους ευκολοτερους και φτηνοτερους νομους για να απολυουν υπαλληλους και να μισθωνουν προσωρινους εργατες.
Ολοκληρος ο στρατος των ανικανων “αντι-σταλινικων” αριστερων εγκατασταθηκε ανετα στα πανεπιστημια γκαριζοντας μεχρι βραχνιασματος εναντια στην “νεο-φιλελευθερη” επιθεση και την ‘αναγκη για μια αντι-καπιταλιστικη στρατηγικη’ χωρις την παραμικροτερη σκεψη σχετικα με το ποσο ειχαν συμβαλλει στην υπονομευση του ιδιου του κρατους ευημεριας το οποιο ειχε εκπαιδευση, θρεψει και δωσει δουλεια στους εργαζομενους.
Εργατικη Μαχητικοτητα, Βορρας και Νοτος
Τα προγραμματα ευημεριας ειδικα στη δυτικη ευρωπη και στη βορεια αμερικη χτυπηθηκαν απο την απωλεια ενος ανταγωνιστικου συστηματος στην ανατολη απο την εισροη και την επιδραση της φτηνης εργασιας απο την ανατολη και εξ’αιτιας του οτι τα δικα τους συνδικατα ειχαν καταντησει συνακολουθοι των νεο-φιλελευθερων, εργατικων και δημοκρατικων κομματων.
Σε αντιθεση, στο νοτο, ιδιαιτερα στη λατινικη αμερικη και, σε μικροτερο βαθμο, στην ασια, ο αντιθετος στην ευημερια φιλελευθερισμος κρατησε μονο μια δεκαετια.
Στη λατινικη αμερικη ο νεο-φιλελευθερισμος βρεθηκε συντομα κατω απο ισχυρη πιεση καθως ενα νεο κυμα ταξικης μαχητικοτητας ξεσπασε και επανεκτησε καποιο απο το χαμενο εδαφος.
Κατα το τελος της πρωτης δεκαετιας του νεου αιωνα η εργασια στη λατινικη αμερικη μεγαλωνε το μερτικο της στα εθνικα εσοδα,οι κοινωνικες δαπανες αυξηθηκαν και το κρατος ευημεριας ηταν στη διαδικασια να ξανακερδιση ορμη σε ευθεια αντιθεση με οτι συνεβαινε στη δυτικη ευρωπη και στην βορεια αμερικη.
Κοινωνικες εξεγερσεις και ισχυρα λαικα κινηματα οδηγησαν σε αριστερα και κεντρο-αριστερα καθεστωτα και πολιτικες στη λατινικη αμερικη.
Μια δυναμικη σειρα εθνικων συγκρουσεων γκρεμισε τα νεο-φιλελευθερα καθεστωτα και ενα ογκουμενο κυμα διαμαρτυριας εργατων και χωρικων στην κινα οδηγησε σε 10% και σε 30% αυξησεις μισθων στις βιομηχανικες ζωνες και προχωρει για να αποκαταστηση το συστημα υγειας και δημοσιας εκπαιδευσης
Αντιμετωπιζοντας μια νεα απο τα κατω, με εργατικη βαση κοινωνικο-πολιτιστικη εξεγερση, το κινεζικο κρατος και η επιχειρηματικη ελιτ προωθησαν βιαστικα νομοθεσια κοινωνικης ευημεριας την ωρα που στη νοτια ευρωπη χωρες οπως η ελλαδα, η ισπανια , η πορτογαλια και η ιταλια βρισκονταν στην διαδικασια απολυσης εργατων και κοψιμο μισθων, μειωσης κατωτατου μισθου,αυξησης συνταξιμης ηλικιας και κοψιμο κοινωνικων δαπανων.
Τα καπιταλιστικα καθεστωτα της δυσης δεν αντιμετωπιζουν πλεον συναγωνισμο απο το αντιπαλο συστημα ευημεριας του ανατολικου μπλοκ αφου ολοι εχουν αγκαλιασει το ηθος “το λιγωτερο το καλυτερο”.
Λιγωτερες κοινωνικες δαπανες σημαινουν μεγαλυτερες επιδοτησεις για τις επιχειρησεις, μεγαλυτερο προυπολογισμο για εξαπολυση ιμπεριαλιστικων πολεμων και την εγκαθιδρυση μαζικου αστυνομικου κρατους για την “ασφαλεια της χωρας”.
Επισης λιγωτεροι φοροι στο κεφαλαιο οδηγουν σε μεγαλυτερα κερδη.
Οι “αντι-σταλινικοι” αριστεροι και φιλελευθεροι διανοουμενοι επαιξαν ενα ζωτικο ρολο στη συσκοτιση του σημαντικου θετικου ρολου που η σοβιετικη ευημερια ειχε στην πιεση που ασκουσε στα καπιταλιστικα καθεστωτα της δυσης να ακολουθησουν την πρωτοβουλια της.
Αντι αυτου στις δεκαετιες που ακολουθησαν το θανατο του σταλιν και ενω η σοβιετικη κοινωνια εξελισονταν σε ενα υβριδικο συστημα αυταρχικης ευημεριας, αυτοι οι διανοουμενοι συνεχισαν να αναφερονται σαυτα τα καθεστωτα σαν “σταλινικα”, συσκοτιζοντας την πηγη της αρχης της νομιμοποιησης μεταξυ των πολιτων τους – το προχωρημενο συστημα ευημεριας τους.
Οι ιδιοι διανοουμενοι δηλωναν οτι το “σταλινικο συστημα” ηταν εμποδιο στο σοσιαλισμο και εστρεφαν τους εργατες εναντια στις θετικες του πλευρες σαν κρατος ευημεριας με την αποκλειστικη εστιαση στα γκουλαγκ του παρελθοντος.
Συζητουσαν οτι η “πτωση του σταλινισμου” θα φερη ενα μεγαλο ανοιγμα για “δημοκρατικο επαναστατικο σοσιαλισμο”
Στην πραγματικοτητα, η πτωση της συλλογικης ευημεριας οδηγησε στην καταστροφη του κρατους ευημεριας σε δυση και ανατολη και στην ανοδο της πιο μοχθηρης μορφης του πρωτογονου νεο-φιλελευθερου καπιταλισμου.
Αυτο, με τη σειρα του, οδηγησε σε μεγαλυτερη συρικνωση το κινημα των συνδικατων και ωθησε στην “δεξια στροφη” των σοσιαλδημοκρατικων και εργατικων κομματων μεσω των ιδεολογιων της “νεας εργασιας” και “τριτου δρομου”.
Οι ‘αντι-σταλινικοι’ αριστεροι διανοουμενοι ποτε δεν ασχοληθηκαν να διαλογιστουν σοβαρα σχετικα με το δικο τους ρολο στην πτωση του συλλογικου κρατους ευημεριας ουτε εχουν αποδεχθει καποια ευθυνη για τις εξοντωτικες κοινωνικο-οικονομικες συνεπειες σε δυση και ανατολη.
Ακομα περισσοτερο οι ιδιοι διανοουμενοι δεν εχουν δισταγμους στην ‘μετα-σοβιετικη’ εποχη να υποστηριξουν(‘κριτικα’ βεβαιως) το βρεταννικο εργατικο κομμα, το γαλικο σοσιαλιστικο κομμα, το δημοκρατικο κομμα των κλιντον-ομπαμα και αλλα ‘μικροτερα κακα’ που εφαρμοζουν νεο-φιλελευθερισμο.
Υποστηριξαν την ολοκληρωτικη καταστροφη της γιουγκοσλαυιας και τους αποικιακους πολεμους των ΗΠΑ στην μεση ανατολη, βορεια αφρικη και νοτια ασια.
Οχι λιγοι “αντι-σταλινικοι” διανοουμενοι στην αγγλια και γαλλια εχουν τσουγκρισει ποτηρια σαμπανιας με στρατηγους, τραπεζιτες και την ελιτ του πετρελαιου για τις αιματοβαμμενες επεμβασεις του ΝΑΤΟ και την ερημωση της λιβυης- μοναδικου κρατους ευημεριας στην αφρικη.
Οι ‘αντι-σταλινικοι’ αριστεροι διανοουμενοι, ασφαλως τοποθετημενοι τωρα σε προνομιακα πανεπιστημιακα ποστα στο λονδινο, παρισι, νεα υορκη και λος αντζελες δεν εχουν επηρεαστει προσωπικα απο το πισωγυρισμα των δυτικων προγραμματων ευημεριας αλλα αμετατρεπτα αρνουνται να αναγνωρισουν τον εποικοδομητικο ρολο τον οποιο τα σοβιετικα προγραμματα ευημεριας επαιξαν αναγκαζοντας τη δυση να ‘κρατηση’ εναν τυπο ‘κουρσας κοινωνικης ευημεριας’ χορηγοντας ωφελη στην εργατικη της ταξη.
Αντιθετως, συζητουν(στις ακαδημαικες τους συναντησεις) οτι μεγαλυτερη ‘εργατικη μαχητικοτητα’(δυσκολα πιθανη με την συμμετοχη στα γραφειοκρατικοποιημενα και συρικνουμενα συνδικατα) και μεγαλυτερες και συχνοτερες ‘σοσιαλιστικες εκπαιδευτικες συζητησεις’ (οπου μπορουν να παρουσιασουν τις δικες τους ριζοσπαστικες αναλυσεις….ο ενας στον αλλο) τελικα θα επαναφερουν το συστημα ευημεριας.
Στην πραγματικοτητα, τα ιστορικα επιπεδα οπισθοδρομησης, οσον αφορα τη νομοθεσια ευημεριας, συνεχιζουν αμειωτα.
Υπαρχει μια αντιστροφη(και διεστραμμενη) σχεση μεταξυ της ακαδημαικης προεξοχης της ‘αντι-σταλινικης’ αριστερας και του θανατου του κρατους των πολιτικων ευημεριας.
Και ακομη οι ‘αντι-σταλινικοι’ διανοουμενοι αναρωτιουνται σχετικα με τη στροφη στον δημαγωγικο λαικισμο της ακρας δεξιας αναμεσα στη σκληρα πιεζομενη εργατικη ταξη!
Εαν εξετασουμε και συγκρινουμε τη σχετικη επιρροη των “αντι-σταλινικων” διανοουμενων στην δημιουργια του κρατους ευημεριας με το ανταγωνιστικο συλλογικο συστημα ευημεριας του ανατολικου μπλοκ η μαρτυρια ειναι υπερβολικα καθαρη: Τα δυτικα συστηματα ευημεριας ειχαν κατα πολυ περισσοτερο επηρρεαστει απο τους συστηματικους ανταγωνιστες τους παρα απο τις ευλαβικες κριτικες των περιθωριακων “αντι-σταλινικων” ακαδημαικων
Η ‘αντι-σταλινικη’ μεταφυσικη εχει τυφλωσει μια ολοκληρη γενεα διανοουμενων στις περιπλοκες συνεργασιες και πλεονεκτηματα του ανταγωνιστικου διεθνους συστηματος οπου οι αντιπαλοι προσφερουν μετρα ευημεριας για να νομιμοποιησουν το δικο τους ρολο και να υπονομευσουν τους αντιπαλους τους.
Η πραγματικοτητα των πολιτικων της παγκοσμιας δυναμης οδηγησε την ‘αντι-σταλινικη’ αριστερα να γινη ενα πιονι στην παλη των δυτικων καπιταλιστων για να περιορισουν το κοστος της ευημεριας και να εγκαταστησουν την πλατφορμα εκτοξευσης της νεο-φιλελευθερης αντεπαναστασης.
Οι βαθειες δομες του καπιταλισμου ηταν οι πρωτοι ευεργετηθεντες απο τον αντι-σταλινισμο.
Η πτωση της νομιμης ταξης των συλλογικων κρατων οδηγησε στις πιο ανηκουστες μορφες του αρπακτικου-γκανγκστερικου καπιταλισμου στην πρωην σ.ενωση και στις χωρες του συμφωνου της βαρσοβιας.
Σε αντιθεση με τις πλανες της “αντι-σταλινικης” αριστερας πουθενα δεν αναδυθηκε μια “μετα-σταλινικη” σοσιαλιστικη δημοκρατια.
Οι κυριοι δραστες της ανατροπης των συλλογικων κρατων ευημεριας και επωφεληθεντες απο το κενο εξουσιας ειναι οι δισεκατομμυριουχοι ολιγαρχες που λεηλατησαν τη ρωσσια και την ανατολη,οι επικεφαλεις των, αξιας πολλων δισεκατομμυριων, καρτελ διακινησης ναρκωτικων και λευκης σαρκας που μετετρεψαν εκατονταδες εκατομμυρια ανεργους εργοστασιακους εργατες και τα παιδια τους στην ουκρανια, μολδοβα, πολωνια, ουγγαρια, κοσσοβο και αλλου σε αλκοολικους, πορνες και ναρκομανεις.
Απο δημογραφικη αποψη,οι περισσοτερο χαμενες απο την ανατροπη του συλλογικου συστηματος ευημεριας ειναι οι εργαζομενες γυναικες που χασανε τις δουλειες τους, τις αδειες μητροτητας, τη φροντιδα των παιδιων και τη νομικη προστασια και υποφερουν απο μια επιδημια εσωτερικης βιας απο τις γροθιες των ανεργων και μεθυσμενων συζηγων τους.
Ο ρυθμος θνησιμοτητας μητερων και παιδιων εκτοξευτηκε απο το ελλατωματικο συστημα δημοσιας υγειας.
Οι γυναικες της εργατικης ταξης στην ανατολη υποφεραν απο ανευ προηγουμενου απωλεια ουσιαστικης καταστασης και νομιμων δικαιωματων και αυτο οδηγησε στη μεγαλυτερη δημογραφικη μειωση της μεταπολεμικης ιστοριας, καθοδικοι ρυθμοι γεννησεων, ανοδικοι ρυθμοι θνησιμοτητας και γενικευμενη απελπισια.
Στη δυση, οι ‘αντι-σταλινικοι’ φεμινιστες αγνοησαν τη δικη τους συμμετοχη στο σκλαβωμα και τον εξευτελισμο των ‘αδελφων’ τους στην ανατολη(ηταν πολυ απασχολημενοι να εξυμνουν τους ομοιους του βακλαβ χαβελ).
Βεβαιως οι ‘αντι-σταλινικοι’ διανοουμενοι θα δηλωσουν οτι τα αποτελεσματα που ειχαν οραματιστει απεχουν πολυ απο αυτο που εκτυλιχθηκε και θα αρνηθουν την αποδοχη οποιασδηποτε ευθυνης για τις πραγματικες συνεπειες των πραξεων τους,τη συνενοχη τους και των ψευδαισθησεων τις οποιες δημιουργησαν.
Η αποτροπαια αιτιολογια τους οτι ‘οτιδηποτε ειναι καλυτερο απο το σταλινισμο’ ακουγεται κουφια στο μεγαλο χασμα που περιεχει μια χαμενη γενια των εργατων του ανατολικου μπλοκ και των οικογενειων τους.
Πρεπει να αρχισουν να μετρανε τον μεγαλο στρατο των πολλων εκατομμυριων ανεργων στην ανατολη, τα εκατομμυρια των αφανισμενων θυματων της φυματιωσης και του ειτζ στη ρωσσια και στην ανατολικη ευρωπη(οπου ουτε το ενα ουτε το αλλο αντιπροσωπευαν κινδυνο πριν την ‘καταρευση’), τις κρεουργημενες ζωες των εκατομμυριων νεαρων γυναικων παγιδευμενων στα πορνεια του τελ αβιβ, πριστινας, βουκουρεστιου,αμβουργου, μπαρτσελωνας, αμμαν, τανγκερης και μπρουκλιν.
Συμπερασμα
Το μεγαλυτερο ξεχωριστο χτυπημα στα προγραμματα ευημεριας οπως τα γνωριζουμε,τα οποια αναπτυχθηκαν κατα τη διαρκεια των τεσσαρων δεκαετιων απο το ’40 μεχρι το ’80, ηταν το τελος της αντιπαλοτητας μεταξυ του σοβιετικου μπλοκ και της δυτικης ευρωπης και βορειας αμερικης.
Παρ’ ολη την αυταρχικη φυση του ανατολικου μπλοκ και τον ιμπεριαλιστικο χαρακτηρα της δυσης και οι δυο αναζητησαν νομιμοποιηση και πολιτικα πλεονεκτηματα εξασφαλιζοντας τη νομιμοφροσυνη της μαζας των εργαζομενων μεσω απτων κοινωνικο-οικονομικων παροχων.
Σημερα, εν οψει του νεο-φιλελευθερου ‘πισωγυρισματος’, οι μεγαλυτεροι εργατικοι αγωνες περιστρεφονται γυρω απο την υπερασπιση των λειψανων του κρατους ευημεριας, τα σκελετωμενα υπολειμματα μιας προηγουμενης εποχης.
Προς το παρον υπαρχουν πολυ λιγες προοπτικες για καποια επιστροφη σε ανταγωνιστικα διεθνη συστηματα ευημεριας εκτος εαν καποιος διακρινη λιγες προοδευτικες χωρες, οπως η βενεζουελα,που εχουν θεσμοποιηση μια σειρα μεταρυθμισεων στην υγεια, εκπαιδευση και εργασια χρηματοδοτουμενες απο τον εθνικοποιημενο τους τομεα του πετρελαιου.
Ενα απο τα παραδοξα της ιστοριας της ευημεριας στην ανατολικη ευρωπη μπορει να βρεθη στο γεγονος οτι οι μεγαλοι εργατικοι αγωνες που βρισκονται σε εξελιξη(στην τσεχια, πολωνια, ουγγαρια και αλλες χωρες, οι οποιες εχουν γκρεμισει τα συλλογικα τους καθεστωτα), περιλαμβανουν υπερασπιση των ‘σταλινικων’ καταλοιπων οπως συνταξης, δημοσιας υγειας, απασχολησης, παιδειας και αλλων πολιτικων ευημεριας .
Με αλλα λογια, ενω οι δυτικοι διανοουμενοι καυχωνται ακομα για τους θριαμβους τους επι του ‘σταλινισμου’ οι αληθινοι εργαζομενοι στην ανατολη εχουν εμπλακει σε καθημερινους μαχητικους αγωνες για να διατηρησουν-επανακτησουν τα θετικα χαρακτηριστικα ευημεριας αυτων των δυσφημισμενων κρατων.
Πουθενα αλλου δεν ειναι πιο εμφανες απο την κινα και τη ρωσσια, οπου οι ιδιωτικοποιησεις εφεραν απωλεια απασχολησης και, στην περιπτωση της κινας, η κτηνωδης απωλεια των ωφεληματων στην δημοσια υγεια οπου εργατικες οικογενειες με σοβαρες ασθενειες καταστρεφονται απο τα εξοδα της ιδιωτικοποιημενης ιατρικης φροντιδας.
Στον σημερινο κοσμο ο ‘αντι-σταλινισμος’ ειναι μια αλληγορια για μια αποτυχημενη γενια στα περιθωρια των μαζικων πολιτικων που εχει ξεπεραστη απο εναν δηλητηριωδη νεο-φιλελευθερισμο ο οποιος δανειστηκε τις περιφρονητικες του εκφρασεις(οι μπλερ και μπους ηταν επισης ‘αντι-σταλινικοι’) στην πορεια της κατεδαφισης του κρατους ευημεριας.
Σημερα η μαζικη ωθηση για το ξαναχτισιμο ενος κρατους ευημεριας βρισκεται σαυτες τις χωρες οι οποιες εχασαν,η βρισκονται στη διαδικασια να χασουν ολοκληρο το δικτυο κοινωνικης ασφαλειας οπως η ελλαδα, πορτογαλια, ισπανια, ιταλια και αυτες οι λατινοαμερικανικες χωρες οπου λαικες εξεγερσεις, βασισμενες στην ταξικη παλη , συνδεδεμενες με εθνικα απελευθερωτικα κινηματα, βρισκονται σε ανοδο.
Οι νεοι μαζικοι αγωνες για την ευημερια κανουν λιγες ευθειες αναφορες στις προηγουμενες συλλογικες εμπειριες και ακομη λιγωτερες στους κενους λογους της ‘αντι-σταλινικης’ αριστερας η οποια εχει κολλησει σε μια μπαγιατικη και ασχετη χρονικη διαστροφη.
Αυτο που ειναι αρκετα καθαρο παντως ειναι οτι τα εργατικα κοινωνικα προγραμματα ευημεριας που κερδηθηκαν και χαθηκαν στα επακολουθα της πτωσης του σοβιετικου μπλοκ εχουν επιστρεψει σαν στρατηγικοι στοχοι δινοντας ωθηση σε τωρινους και μελλοντικους εργατικους αγωνες.
Αυτο που πρεπει να ερευνηθη περισσοτερο ειναι η σχεση μεταξυ της ανοδου των τεραστιων αστυνομικων κρατικων μηχανισμων στη δυση και την εκλειψη και διαλυση των αντιστοιχων κρατων ευημεριας.
Η αυξηση της ‘εθνικης ασφαλειας’ και ο ‘πολεμος κατα της τρομοκρατιας’ πανε παραλληλα με την ελλατωση των προγραμματων κοινωνικης ασφαλειας, δημοσιας υγειας και την μεγαλη πτωση του επιπεδου διαβιωσης για εκατονταδες εκατομμυριων.